Trilogie vol eindeloze mijmeringen

Dit boek is dus het derde en laatste deel van een 'roman in drie delen', en als je die achter elkaar leest is het echt geweldig. De aanvankelijk oeverloos lijkende uitweidingen en zijpaden komen in deel III prachtig bij elkaar: het hele boek blijkt dan een meditatieve mijmering over schuld, berouw, verlies, eenzaamheid en verraad, waarbij het opmerkelijk is hoe weinig de zo scherp observerende personages uiteindelijk weten over zichzelf. De observaties zijn niettemin uiterst subtiel en genuanceerd, al leveren ze geen sluitend beeld op: daar raak je als lezer behoorlijk verslaafd aan. Marias lijkt bovendien te denken dat een 'sluitend beeld' te simpel is en te saai, en kiest daarom voor droom en associatieve mijmering. Mooi is vooral hoe de ene herinnering resoneert in de andere, hoe herinneringen en belevenissen van diverse personages in elkaar grijpen en elkaar compliceren. Mooi is vooral ook dat de mijmering over de betekenis van dit alles eindeloos door gaat: elk verhaal is bij Marias eindeloos, geen enkele gebeurtenis heeft een duidelijk einde of beging, en precies dat geeft aan elke gebeurtenis zijn mysterieuze rijkdom. Die overigens niet altijd aangenaam is: de ik-figuur bijvoorbeeld komt al mijmerend diverse kanten van zichzelf tegen die hij liever niet had ontdekt. Volgens mij is deze romancyclus ook wel verreweg het beste dat Marias gemaakt heeft. Persoonlijk vind ik zijn vorige boeken -voor zover ik die ken tenminste - in elk geval behoorlijk wat saaier.