Zoeken naar de ultieme schoonheid

Ik ben een zwaar verslaafde Powers-fan, en alleen daarom al was "Orfeo", Powers nieuwste, voor mij weer een groot feest. In zijn boeken speelt de combinatie van kunst en wetenschap vaak een grote rol: in dit boek draait het dan voor een groot deel om de fascinerende schoonheid van muziek en van ons DNA. Daarin doet "Orfeo" sterk denken aan prachtboeken als "The gold bug variations" (nog altijd mijn favoriete Powers-boek) en het monumentale "The time of our singing". Hoofdpersoon in "Orfeo" is Peter Els, een componist die zijn hele leven lang zoekt naar ultieme schoonheid en transcendente vervoering zoals alleen muziek die kan oproepen.

Die vervoering kan Powers echt als geen ander beschrijven: hij schrijft geniaal over de tastende muzikale experimenten van Els zelf, maar ook over de nauwelijks te vatten muzikale sensaties van Mahler, Mozart, Messiaen, Stravinsky. Els zoekt, als avant-garde componist, naar volstrekt nieuwe muzikale patronen die alle conventies overstijgen en alle maatschappelijke en muzikale wetten aan hun laars lappen: naar een nieuw soort transcendente schoonheid die hem en zijn luisteraars totaal in shock brengt en juist DAARDOOR volkomen nieuwe ervaringswerelden voor hen opent. Die totale passie voor het radicaal nieuwe wordt door Powers briljant invoelbaar gemaakt. En nog briljanter vind ik hoe hij allerlei muziekstukken beschrijft (zowel de fictieve stukken van Els zelf als diverse bestaande muziekstukken), en daarmee IN woorden voelbaar maakt hoe onverwoordbaar prachtig grote muziek kan zijn. Dat levert prachtig proza op, en -in mijn beleving tenminste- ook scherpzinnige nieuwe inzichten: door dit boek ging ik b.v. anders en met nieuw enthousiasme luisteren naar bepaalde stukken van Mozart en Messiaen. En zo zat ik dus glunderend te lezen en te luisteren tegelijk. Dat maak je toch niet vaak mee.

De passie van Els betreft bovendien niet alleen muziek: Els is ook gefascineerd door de raadselachtige en fascinerend ongrijpbare patronen van ons DNA, en de bijna muzikale schoonheid van genetische patronen en mutaties van bacterien. Zoals hij ook gegrepen wordt door alle ruis, geluid en toevallige muziek om ons heen: de bijna avantgardistische muziek van vogels, de kakafonische interactie van miljarden onduidelijke individuen op internet en twitter, de grillige maar fascinerende nieuwe werelden die elke seconde ontstaan en vergaan op de sociale media. De moderne wereld is voor hem een angstwekkende chaos, maar ook een ongehoord avantgardistisch symfonsich gedicht. Hij gaat aan die wereld ten onder, maar die ondergang is ook een triomf omdat het de vorm krijgt van een radicale muzikale vernieuwing. Of liever, van een met alle wetten brekend muzikaal spektakelstuk dat niemand zal horen en zien, maar juist DAARDOOR een oneindige belofte inhoudt.

Powers haalt veel overhoop in dit boek: celbiologie, muziekgeschiedenis van Bach tot en met de moderne experimentelen, de ongrijpbare wereld van de moderne media, en ook de even begrijpelijke als hysterische angst voor terrorisme die door die moderne media zo sterk wordt gevoed. "Orfeo" is ook zonder meer een sociale satire en een aanklacht tegen de paranoia van onze moderne tijd. Maar in mijn beleving is het vooral een ode aan de ongeremde verbeeldingskracht, en die ode heb ik jubelend van plezier gelezen.