Luchtig lezen: zware thema's in YA
De boeken in het YA genre lijken op het eerste gezicht een bij elkaar geraapt zooitje. Non-fictie, fantasy, new adult, graphic novels, sciencefiction, hedendaags – al deze genres vinden we terug in die ene categorie. Dat komt omdat Young Adult zich voornamelijk richt op de leeftijd van de lezer, in plaats van de inhoud van het boek.
Toch is YA bij lange na geen troostprijs voor lezers die niet aan de echte literatuur willen. Iedereen die weleens een Young Adult boek heeft opgepakt, heeft zich verbaasd over de zware thema’s die met grote regelmaat aan bod komen. Daarin zijn trends te ontdekken die gelden voor het hele Young Adult genre, en de lezers die daartoe worden aangetrokken.
Boekentips racisme en onderdrukking
Minder dan mens
Veel van de Young Adult thema’s zijn samen te vatten in het idee “minder dan mens” te zijn of je zo te voelen. Denk alleen al aan alle boeken die tegenwoordig over racisme verschijnen. De thema’s zijn op te splitsen in verschillende verschijningsvormen, zoals persoonlijke verhalen (Een bijna eindeloze afstand van Tahereh Mafi) of uitgediept op een abstracter niveau (Het Koninkrijk van Jess Rothenberg). Wat betekent het eigenlijk om mens te zijn, en wanneer val je onder "minder"? Het idee speelt naast racisme ook bij feminisme, diversiteit en aandoeningen, zowel fysiek als psychisch.
Waar in volwassenenliteratuur afwijkend gedrag wordt gebruikt om vervreemding op te roepen, doet Young Adult het tegenovergestelde. Door aan te tonen dat “normaal” niet bestaat, roepen ze gevoelens op van inclusiviteit en herkenning. Bovendien ziet de lezer niet alleen zichzelf gerepresenteerd, maar leert hij of zij ook in de schoenen van een ander te staan. Zelfs wanneer die ander een onbegrijpelijke daad verricht, zoals in Dit is hoe het ging van Astrid Boonstoppel of 54 minuten van Marieke Nijkamp.
Feminisme en seksualiteit
Representatie
Jongeren (en niet alleen zij) zijn in hun boeken op zoek naar herkenning en representatie. Door zoveel mogelijk verhalen te vertellen vanuit zoveel mogelijk invalshoeken, wordt het de lezer duidelijk dat afwijking van de norm juist normaal is. Daarmee wordt een veelvoud aan problemen ook in de echte wereld bespreekbaar gemaakt. Zelfbeeld, gender, seksualiteit, lichamelijke aandoeningen, psychische aandoeningen – de menselijke variatie is eindeloos en Young Adult laat dat zien.
De manier waarop YA deze ‘problematiek’ uitwerkt, valt ook weer uiteen in twee vormen. In het ene geval focust de plot zich op de aandoening/afwijking/het problematische zelfbeeld en hoe de hoofdpersoon hiermee omgaat. Denk bijvoorbeeld aan In mijn hoofd van Sharon M. Draper. In het andere geval is het deel van het personage, en is er geen hoofdrol in de plot weggelegd, hoewel het wel voor obstakels kan zorgen. Een goed voorbeeld hiervan is List en leugens van Leigh Bardugo. Soms herken je iets helemaal niet als spreken over problematiek, zoals de PTSS en depressie van Feyre in Hof van mist en woede. Maar degenen die het meemaken, herkennen het wél.
Psychische en lichamelijke aandoeningen
Ingrijpen
Een minder opvallend thema in Young Adult boeken is echter onmiskenbaar als je het eenmaal hebt ontdekt. YA boeken zijn proactief, gericht op het verspreiden van een boodschap en het oproepen tot ingrijpen. Van non-fictie tot fantasy en van hedendaags tot new adult. Veranderen op individueel niveau, binnen de samenleving en als menselijk ras. Daarmee is Young Adult bij uitstek maatschappijkritisch. Soms subtiel, soms heel duidelijk, zoals bij Ingesloten van Samira Ahmed.
De proactieve aard van deze boeken laat zien dat jongeren op zoek zijn naar oplossingen. Ze maken zich zorgen over de wereld waar ze over een aantal jaar verantwoordelijk voor zijn. Boeken laten hen op een veilige manier worst case scenarios onderzoeken, en focussen op de ethische problemen die hieruit ontstaan – huidig en toekomstig. Denk bijvoorbeeld aan Dor van Neal en Jarrod Shusterman. Hierin staat centraal waartoe de mens in staat is als hun eerste levensbehoeften worden weggenomen.
Toekomst
Young Adult lezen
Iedereen die YA leest weet dat heftige thema’s bijna een vereiste zijn voor het genre. Er wordt een veelheid aan problemen besproken die zowel binnen de mens als binnen de maatschappij te vinden zijn, en stelt de status quo aan de kaak. Door een breed scala aan onderwerpen op te voeren, kan iedereen vinden wat hij of zij zoekt; de problemen die ze het hoofd proberen te bieden of waar ze begrip voor zoeken. Het wordt bovendien in de vorm gegoten die de lezers prettig vinden, abstract of persoonlijk, vanuit verschillende perspectieven. Dat weet misschien ook te verklaren waarom Young Adult juist zo'n verzameling van literatuurgenres is.
Ga naar het Diversiteit in YA café
