Een meesterlijk en compromisloos portret van onzichtbaarheid.

In haar nieuwe roman Overgave op commando duikt Nadia de Vries diep in de rauwe, schrale wereld van Schelvis, een jonge vrouw wier naam symbool staat voor haar positie in de maatschappij. Ooit was de vissoort waar ze naar vernoemd is volksvoedsel, om geruisloos weer van de menukaarten en uit keukens te verdwijnen. Net zo lijkt Schelvis haast uit het zicht van haar omgeving verdwenen. De Vries bewijst opnieuw haar meesterlijke beheersing van het pijnlijk concrete detail en haar vermogen om de rafelranden van het menselijk bestaan onverbloemd in beeld te brengen.

Schelvis is geen stereotype portret van kwetsbaarheid. Ze leeft aan de rand van de samenleving, een plek waar het verlangen naar erkenning en het besef van onzichtbaarheid elkaar schrijnend in een spagaat houden. Haar moeders blik was gericht op andere mannen, niet op haar dochter. In deze emotionele leegte ontkiemt de honger naar nabijheid en gezien worden.

Die honger zou vervulling kunnen vinden in Jeremy, een jongen met ‘boze woorden op zijn hand’ en een onverzettelijke woede vanwege het verlies van Mert, zijn broer die omkwam bij een joyride waarbij de bestuurder Pim het overleefde. Jeremy’s plan om Pim te ontvoeren en te vermoorden schrikt Schelvis af, maar ook ziet zij hierin een kans; als ze zich kan verbinden aan zijn woede, wie weet zal hij haar dan eindelijk opmerken. In deze tragische dynamiek wordt zijn wraakfantasie het toegangsbewijs tot haar hoop op liefde en aandacht. Vanaf het begin echter laat De Vries er geen twijfel over bestaan: dit plan is gedoemd te mislukken. Liefde die ontspringt aan geweld en overgave, leidt slechts tot een nieuwe, diepe leegte.

‘Mijn grootste angst, zo besefte ik, was om verlaten te worden door de mensen van wie ik hield, en om daarna nog een trap na te krijgen. Ik had altijd gedacht dat ik onafhankelijk was, maar ziehier: ik voeg me ook maar naar de groep. Ondanks mijn kosmische, blauwe haren had ik nog steeds de basisbehoeften van een gemiddeld zoogdier. Een confronterende les voor een romanticus als ik - en wat een tijd om hem te leren!’

Na de dramatische mislukking van het plan verlaat Schelvis haar dorp en zoekt ze haar heil in de stad. Ze heeft geen doordacht plan, maar vlucht impulsief. Zonder geld of onderdak begint ze aan een nieuw hoofdstuk, de harde confrontatie met een samenleving waarin iedereen op zoek is naar wat hij kan krijgen. Opportunisme lijkt de regel, mededogen een zeldzaamheid. Het leven in de stad confronteert Schelvis met fundamentele vragen: wat valt er nog te verliezen als je niets hebt? Hoe ontstaat eigenwaarde, en voor wie is die weggelegd?

De stijl van De Vries is compromisloos, haar taal satirisch, rauw en zwartgallig, zonder een greintje verzachting of mededogen. Elke zin snijdt scherp, doordrenkt met een bijtende ironie die niet verzacht maar blootlegt — sociale hiërarchieën, persoonlijke illusies en de kleine tragedies van het alledaagse. De humor dient niet ter verlichting, maar als instrument om het narratief te ondermijnen en te ontmaskeren. Het is een taal die de lezer uitdaagt en nergens gratuit aandoet; in deze compromisloosheid schuilt juist de kracht van de roman.

Overgave op commando is bovendien rijk aan literaire verwijzingen die het verhaal in een bredere traditie plaatsen. De hoofdstuktitels verwijzen expliciet naar Oliver Twist (1838) van Charles Dickens, waarmee Schelvis’ strijd aan de onderkant van de samenleving wordt geplaatst binnen een lange reeks vergeten en gekwelde personages. Daarnaast is de groteske rol van vismotieven een duidelijke echo van Günter Grass’ De blikken trommel (1959, in de nieuwste vertaling De blikken trom gedoopt) waarin palingen symbool staan voor het absurde en ongrijpbare in het leven. Deze intertekstuele toespelingen geven het boek een extra dimensie, en tillen het uit boven een conventioneel coming-of-age verhaal.

Deze roman levert een indringend portret van onzichtbaarheid, dat de lezer confronteert met de vraag wat het werkelijk betekent om erkend te worden — niet als ideaal, maar in onze kwetsbaarheid en worsteling. Opnieuw demonstreert de auteur haar meesterlijke beheersing van het pijnlijk concrete detail en het vermogen om de rafelranden van het menselijk bestaan onverbloemd in beeld te brengen. Met emotionele precisie nestelt Overgave op commando zich in het veld van maatschappelijk betrokken proza. Het werk van Nadia de Vries is een urgente stem binnen de hedendaagse Nederlandse literatuur.