De sprekende pijn van een onzichtbare vrouw.

In Nachtschade van debutante Emma Laura Schouten (1994) zit een vrouw gevangen in de ondraaglijke greep van migraine. Gefascineerd door schrijfsters die dat lot delen, stort ze zich vol overgave op hun leven en werk. Haar aanvankelijk academische zoektocht verandert al snel in een bijna dwangmatige reis — letterlijk en figuurlijk — naar het Verenigd Koninkrijk, waar ze hoopt antwoorden te vinden. Daar wordt ze geconfronteerd met de pijnlijke realiteit dat het lastig is om andermans lijden te bevatten, laat staan te vertalen naar je eigen verhaal.

De titel Nachtschade is een symbool dat de dualiteit van haar bestaan vangt. Aan de ene kant verwijst het naar het dieet dat ze volgt, waarin ze planten uit de nachtschadefamilie vermijdt in een poging haar migraine te beteugelen. Aan de andere kant roept het de nacht op als een donkere schuilplaats waar ze haar aanvallen kan doorstaan. Dat duister is geen vijand, maar een mysterieuze veilige haven waar het felle licht gedempt wordt en de pijn niet erger lijkt. Dit contrast tussen het verlangen naar controle en het zich noodgedwongen overgeven aan haar lichaam is als een rode draad door de roman geweven.

Migraine verschijnt hier als een levensecht monster: Antaura, haar persoonlijke demon die ongenadig toeslaat. Maar vooral de momenten tussen de aanvallen — die zenuwslopende ‘tussentijd’ — roept Schouten met beklemmende precisie op. De lezer voelt welhaast de fragiele spanning in de lucht, de angst die in elk detail schuilt: een bittere smaak, een onzichtbare geur, het flitsende licht van een trein. Het is een leven op scherp, met elk moment bevangen door dreiging en onzekerheid.

‘Ik verzamel de woorden van anderen in de hoop dat ze de vorm aannemen van de leegtes tussen de pijn, in de hoop dat ze in elkaar passen; een archeologie in inkt. Tussen de kralen in laat ik plekken open, want op de kale draad huizen de onzichtbaren, de naamlozen, zij die niet schreven of niet geschreven werden. Vrouwen die de tussentijd doorbrachten met een kind op elke heup, vrouwen die tijdens het splijten aardappels schilden, vrouwen die Antaura de andere kant van hun hoofd toekeerden (..) Als Antaura zich aankondigt, laat ik de kralen tussen mijn vingers door glijden.’

Door het verhaal heen duiken beroemde vrouwen met migraine op — van Hildegard von Bingen tot Virginia Woolf — als fragmenten in een caleidoscoop van pijn en inspiratie. Vooral Anne Conway, de zeventiende-eeuwse filosofe die de scheiding tussen lichaam en geest ondermijnde, grijpt de hoofdpersoon bij de keel. De reis naar Londen om haar te bestuderen is net zozeer een zoektocht naar de kwetsbare, zieke vrouw als naar de denker zelf.

Toch blijft de verteller zelf aldoor in de schaduw. Haar verleden, dromen en worstelingen worden nauwelijks aangeroerd, waardoor zij voor de lezer vaag en op afstand blijft. Terwijl de migraine in al haar pijn en macht voelbaar wordt, blijft de vrouw die ermee leeft een raadsel. Het thema van het lijden wordt interessanter dan het menselijke verhaal dat erachter schuilt.

Bovendien drijft het verhaal op een monotone zee van introspectie en somberte, met weinig flitsen van lichtheid of humor om de zwaarte te breken. Het leven van de verteller is gevangen in zichzelf, zodat kansen voor ontwikkeling of contact — haar lessen Nederlands, of bezoekjes van haar ouders — nauwelijks tot leven komen. Dit maakt het lastig om een warme connectie met haar te voelen.

Nachtschade schildert de pijn en het ongemak met scherpte en precisie. Als menselijk drama blijft het verhaal soms te afstandelijk en fragmentarisch, doordat de hoofdpersoon grotendeels in de mist blijft staan. Wel levert Schouten in haar eerste boek een intens portret van leven met migraine en het zoeken naar grip op lichaam en geest.