Door de mist van het verleden.

Neem het vuur mee is het slotdeel van Leïla Slimani’s familie-epos Het land van de anderen. Waar de eerste twee delen zich afspeelden tegen het brede, historische decor van Marokko in de jaren van kolonisatie en onafhankelijkheid, kiest Slimani in dit derde deel een andere, veel persoonlijkere toon. Ze zoomt in op Mia, de dochter van Aïcha en Mehdi, en kleindochter van de Franse Mathilde en de Marokkaanse Amine. Mia is een succesvolle schrijfster die in Parijs woont, maar haar leven wordt plotseling op zijn kop gezet wanneer ze door een besmetting met het coronavirus haar geheugen deels verliest. Deze ervaring, die de auteur op geloofwaardige wijze weet te verbeelden, legt een nieuwe laag over haar zoektocht naar identiteit en familiegeschiedenis.

Het boek start met Mia die worstelt om grip te krijgen op haar eigen gedachten. De ‘brain fog’, zoals ze het zelf noemt, maakt dat haar herinneringen verdwijnen en dat haar gevoel van continuïteit hapert. Wie ben ik, vraagt ze zich af, als je het verleden niet meer kunt vasthouden? Deze vraag staat centraal in het hele verhaal. Op advies van haar neuroloog besluit Mia naar Marokko terug te keren — niet alleen om haar geheugen te herwinnen, maar ook om haar familie en haar afkomst onder ogen te zien.

Die terugkeer is allesbehalve eenvoudig. Het huis van haar grootouders voelt vreemd en kil aan, en de familiebanden blijken minder hecht dan ze had verwacht. Vooral de rol van haar vader Mehdi is mysterieus en schimmig. Hij verschijnt pas laat in de roman en dan vooral in een monoloog waarin hij Mia aanspoort om het verleden niet te bewaren, maar te verbranden: 

‘Steek een grote brandstapel aan en neem het vuur met je mee. Ik zeg niet tot ziens, liefje, ik zeg adieu. Ik duw je van de klif, ik laat het touw los en ik kijk hoe je zwemt. Schat, doe geen concessies aan de vrijheid, wantrouw de warmte van je eigen huis.’

Deze uitspraak, die tegelijk bevrijdend en pijnlijk klinkt, lijkt de kern van het verhaal te zijn. Het is een oproep om los te komen van het erfgoed dat vaak in stilte wordt doorgegeven, met al zijn pijn en ongemakkelijke waarheden.

Slimani, die de trilogie losjes baseerde op haar eigen familiegeschiedenis, durft in dit deel meer afstand te nemen van haar eigen ervaringen. Toch blijft de connectie duidelijk voelbaar. Mia lijkt in veel opzichten op Slimani zelf: opgegroeid in Marokko, studerend en werkend in Parijs, schrijvend als beroep. Door deze subtiele vervlechting van fictie en werkelijkheid krijgt het verhaal een intieme, bijna tastbare kwaliteit, zonder dat het te zelfverwijzend wordt.

Wat Neem het vuur mee vooral bijzonder maakt, is de manier waarop het boek niet zoekt naar antwoorden of heldere oplossingen. De toon is bedachtzaam en terughoudend, en daarmee ook kwetsbaar. Het boek daagt de lezer uit om mee te denken over fundamentele vragen: Kun je je wortels loslaten zonder jezelf te verliezen? Wat gebeurt er met je identiteit als je je herinneringen niet meer kunt vasthouden? En hoe ga je om met de erfenis van ouders en grootouders die zwijgen, die misschien nooit alles konden vertellen of begrijpen?

De stijl van Slimani past perfect bij deze thematiek. Haar taal is helder, zorgvuldig en ingetogen. Er zijn weinig grote gebeurtenissen of dramatische omwentelingen. Wat telt is het innerlijke proces van Mia, de herinneringen die opflitsen, de twijfels die haar dagelijks leven bepalen. Het tempo is rustig, soms zelfs traag, en het verhaal heeft daardoor een contemplatieve sfeer die ruimte biedt voor reflectie. Dit is geen roman die je snel uitleest, maar die je uitnodigt om stil te staan bij de dunne lijnen tussen verleden en heden, tussen identiteit en vergeten.

Dit betekent ook dat enkele personages die in de eerdere delen een grote rol speelden, nu slechts zijdelings of zelfs vluchtig voorkomen. Selma, bijvoorbeeld, een van de markantste figuren uit de serie, wordt nu met een paar zinnen afgedaan. Dit kan voor sommige lezers als een gemis voelen, zeker als ze genoten hebben van het brede, sociale palet en de kleurrijke karakters uit de voorgaande boeken. Toch is deze beperking bewust: de roman volgt nu vooral Mia, haar gedachten en gevoelens, en houdt zich strikt aan haar perspectief.

Met Neem het vuur mee keert Leïla Slimani terug naar de wortels van haar verhaal. Ze verkent het zwijgen van de eerste generatie, de onmogelijkheid om alles te begrijpen of door te geven, en de last die dat met zich meebrengt. Maar het is ook een roman over het recht om je eigen verhaal te herschrijven, om een eigen plek in het verleden te vinden, of juist los te laten wat niet langer draagt.

Het resultaat is een sobere, maar indringende roman. Een verhaal dat niet alleen gaat over een familie of een land, maar over de universele worsteling om te begrijpen wie je bent als het verleden zich aan je onttrekt. Neem het vuur mee is een boek dat uitnodigt tot nadenken, en uiteindelijk tot het accepteren van het onvolmaakte en het onuitgesproken. Een mooie afsluiter van een indrukwekkende trilogie.