Een “gewoon” arm joods gezin in het Polen van voor WOII

Nathan, de stamvader van het gezin Stramer komt na een paar jaar in Amerika platzak terug naar Polen om te trouwen met Rywka. Ze gaan wonen in Tarnów in het zuidoosten van Polen en brengen daar 6 kinderen groot. Nathans broer en zijn vrouw blijven in New York en sturen regelmatig geld.
Nathan ziet met het geld van zijn broer steeds mogelijkheden om geld te verdienen, maar dat pakt iedere keer fout uit. Ze blijven dus arm. Desondanks lukt het wel om de oudste kinderen te laten studeren.
Een aantal van de kinderen wordt actief binnen de communistische beweging. Een van hen sluit zich aan bij de internationale Brigades om in Spanje tegen Franco te vechten. Als WOII uitbreekt, zit hij in Parijs.
Als de Duitsers Polen binnenvallen, verzamelen de andere kinderen (met aanhang) zich weer in het ouderlijk huis in Tarnów. De gezamenlijke vlucht naar Lwów (nu Lviv in Oekraïne) mislukt. De kinderen slagen er in kleinere gezelschappen wel in die stad te bereiken. Nadat de Duitsers ook Russisch gebied binnenvallen, vluchten ze verder naar het oosten.
De ouders en een schoondochter verhuizen van getto naar getto. De vrouwen worden opgepakt en sterven in een concentratiekamp. Nathan is van plan uit het leven te stappen, als ze hem komen halen.
Het verhaal van de familie wordt verteld vanuit de perspectieven van de Poolse gezinsleden. Ieder beleeft de gebeurtenissen op zijn eigen manier. Ieder heeft zijn eigen dromen en probeert die te verwezenlijken. De wensen van de ouders voor hun kinderen komen vaak niet overeen met die van de kinderen. Zoals overal gaan vroeger of later de kinderen hun eigen weg. Ze blijven allemaal contact houden met thuis. Als dat door oorlog of gevangenschap niet persoonlijk kan, dan per brief. Waarbij vervelende dingen soms niet worden gedeeld en ontvangers soms tussen de regels door moeten lezen, vanwege censuur of het meelezen van autoriteiten. Tot ook schrijven niet meer kan.
Het boek schetst een beeld van het leven van Poolse joden in de eerste helft van de 20ste eeuw, dat op mij levensecht overkomt. Het antisemitisme dat de kop weer opsteekt in de jaren 30 en tijdens de Duitse bezetting zijn hoogtepunt (dieptepunt) beleefd, was in Polen en omgeving altijd aanwezig. Mij verwonderde het dus niet dat de Stramers te maken hadden met discriminatie, uitsluiting en geweld vanwege hun Joodzijn.
Een boek dat ik aanbeveel. In Polen ligt het vervolg (De Stramers) nu in de boekhandel. Ik hoop dat de vertaling snel komt, want ik ben benieuwd hoe het de kinderen Stramer verder is vergaan tijdens en na de oorlog.