Precies de juiste toon

Ik weet niet meer hoe ik er toe kwam om het te lezen, maar het was liefde op het eerste gezicht en het liet mij niet meer los. Iemand moet het genoemd hebben. Het zijn van die titels die je wel kent maar misschien niet allemaal gelezen hebt: Slaughterhouse Five, One flew over the cuckoo’s nest, The Catcher in the Rye, On the Road, Catch-22.

Catch-22 is een van de mooiste romans van na de Tweede Wereldoorlog, prijst de cover aan. Het is een mooi boek, maar veel meer dan dat. Het is een overrompeld humoristisch boek met een ongekend hoog tempo en een grapdichtheid waar menig stand-upcomedian nog flink zijn best voor moet doen. Joseph Heller weet bijne elke zin, elke scene om te keren en dubbelzinnig te maken. Je komt er gewoon niet uit. Het boek draait om een aantal gasten die in de Tweede Wereldoorlog bij de Amerikaanse Luchtmacht zitten op Pianosa, een klein eilandje bij Italië. Ze zitten bij een bommenwerperseskader, the best damn bombardment group there is, en ze moeten eindeloos gevechtsmissies vliegen. Het aantal missies dat ze moeten vliegen wordt steeds verhoogd, zodat er aan hun dienstplicht nooit een einde komt. Er is maar één manier om te ontsnappen en dat is je gek te laten verklaren, want wie gek is kan niet vliegen met een bommenwerper, maar iemand die zich wil laten afkeuren omdat hij geen gevechtsmissies meer wil vliegen is zo gek nog niet. Dat is de catch van Catch-22:

‘Hij zou wel gek zijn als hij nog meer missies vloog en normaal als hij het vertikte, maar als hij normaal was moest hij ze vliegen. Als hij ze vloog was hij gek en hoefde hij ze niet te vliegen, maar als hij er geen zin in had, was hij normaal en dan moest hij het wel doen. Hij was diep getroffen door deze eenvoud van Catch-22 en floot eerbiedig.’

Het boek zit vol met dergelijke prachtige, onmogelijke constructies. Op een gegeven moment worden er voor de soldaten lezingen gehouden. Probleem is wel dat ze teveel vragen stellen en de kolonel is bang dat als de jongens te veel vragen stellen ze teveel te weten komen en legt het probleem voor aan de overste. Die heeft een geniaal plan en komt met het voorschrift dat het recht vragen te stellen is voorbehouden aan degenen die dat nooit doen. En zo komen er alleen nog maar jongens die geen vragen stellen. Dan worden na een paar weken de lezingen afgeschaft, want ze zijn bedoeld om iets van te op te steken en gasten die geen vragen stellen kun je niks leren. Zo kan ik nog wel even doorgaan over bijvoorbeeld een ziektekostenverzekering die alle zaken dekt, zolang er niet gedeclareerd wordt en iemand die bevorderd wordt nadat hij een stomme fout heeft gemaakt omdat anderen anders misschien denken zo een ticket naar huis te kunnen krijgen.

Ga het maar lezen, je zult er geen spijt van krijgen en als je er toch spijt van krijgt dan breng je het boek maar hier dan zal ik wel zorgen dat je daar nog meer spijt van krijgt. Nu denk je misschien, er moet wel iets mis zijn met dat boek, als het zo goed is en dan heb je precies de juiste toon te pakken.

Ate Vegter, 13 februari 2018
www.atevegter.wordpress.com

Advertenties