Boeken die mensen bijeenbrengen

De ondergrondse leesclub of ... boeken die mensen bijeen brengen in oorlogstijd. Tot zover de insteek van het verhaal. Er zit trouwens voor een groot deel waarheid in. Tijdens de Duitse luchtbombardementen in de oorlog '40-'45 trokken de Londenaars zich terug in de ondergrondse metro, niet alleen voor bescherming, ze sloten ook vriendschappen, en de boeken zorgden voor afleiding.

Maar eigenlijk draait het allemaal rond de relatie tussen een 60-jarige Londense weduwe (Gertie) en een 16-jarig Joods meisje uit Duitsland (Hedy). Als Gertie Hedy in de aanloop naar de tweede wereldoorlog in huis neemt, ontplooit zich tussen beiden een moeder/dochter-relatie. Eentje met vallen en opstaan, zoals je dat in het echte leven ook verwacht. Met Gertie kijkt Lyons op realistische wijze naar de leefwereld van een ouder wordende weduwe: de leegte wanneer mensen om je heen wegvallen, de nieuwe zingeving die je na dat verlies moet zoeken en de 'confrontatie' tussen ouderen en jongeren. Ook Hedy wordt heel herkenbaar neergezet: jonge mensen van zestien zijn opstandig, op zoek naar hun identiteit, en voelen zich vaak alleen op de wereld. Bovendien weet Hedy niet of haar ouders en broer in Duitsland nog in leven zijn en moet ze hard wennen aan haar nieuwe thuis in Londen. Maar ondanks tegenslagen en oorlog richten de personages in het boek zich op warmmenselijkheid, hoop en verbeelding, zodat ook moeilijke tijden (over)leefbaar worden. Boeken en leesclub vormen daarbij het decorum.

En toch beklijft het boek me niet genoeg om mee te gaan in de hoge waarderingen die er worden gegeven. De schrijfstijl wringt tegen, vooral in het begin. De formele dialogen lezen als een toneelscript, boekentitels en quotes lijken er bijgehaald als vulling, en er worden veel te veel personages opgevoerd, waarvan de meeste oppervlakkig zijn en voor het verhaal geen of nauwelijks belang hebben. Bij pagina 50 zijn er al minstens twintig de revue gepasseerd. En tegen het einde van het boek zijn er dat nog eens zoveel. Een schets met de personages en hun onderlinge relatie was welkom geweest.

Kortom, ik had het boek bijna opzij gelegd tot... er vanaf pagina 50 onverhoopt verandering in begon te komen. Het lezen ging vlotter, de hoofdpersonages kregen vorm en de plot werd interessanter, lees: volwassener. Zelfs in die mate dat ik aan het einde van het boek schuchter moest toegeven dat het, alles bijeengenomen, een aangename leeservaring was geweest. Beweren dat het boek literatuur zou zijn, is wellicht wat te kort door de bocht. De personages in het boek zeggen best zinnige dingen, maar hun woorden missen nét dat beetje extra om je echt van de sokken te blazen. En hoewel met de oorlog ruim voldoende non-fictie en zin voor realisme aanwezig zijn, zwakt de luchtige toonzetting de ernst ervan af.

Facit: qua concept een heel sterk gegeven, zélfs met potentieel tot verfilming. Qua schrijfstijl te luchtig. Mogelijks een bewuste stijlkeuze, maar daarom als boek van mij geen hoge score. Objectief gezien beantwoordt het boek aan alle criteria van een historische roman, qua leeservaring zou ik het eerder onder feelgood klasseren. Niettemin een aanrader voor wie van het genre houdt. (6,5/10).

Met dank aan Xanders Uitgevers voor het mooie boek en aan Hebban voor de uitnodiging tot de leesclub, in ruil voor een eerlijke review.