Lezersrecensie
Alcoholistisch Dublin begin jaren vijftig
“De rosse bietser” uit 1955 is de debuutroman van de Amerikaans-Ierse auteur J.P. Donleavy (1926 – 2017). Zijn ouders waren Ierse migranten die naar de Verenigde Staten waren getrokken. Hij werd geboren in Brooklyn, New York. Na zijn militaire dienst tijdens de Tweede Wereldoorlog ging Donleavy met een beurs voor oud-militairen studeren aan Trinity College in de Ierse hoofdstad Dublin. De publicatie van “De rosse bietser”(oorspronkelijke titel: “The ginger man”) had nog al wat voeten in de aarde. Ierse, Britse en Amerikaanse uitgeverijen wilden het niet uitgeven, omdat ze bang waren dat het boek verboden zou worden in verband met te veel obsceniteiten in het boek. De in Parijs gevestigde uitgeverij Olympia wilde het wel uitgeven. Tot grote ergernis van Donleavy werd het boek door Olympia uitgegeven in een serie van pornografische literatuur met als gevolg jarenlange juridische procedures tussen Donleavy en Olympia. In 1963 verscheen de Nederlandstalige vertaling door L. Th. Lehmann. Toeval of niet, hetzelfde jaar waarin “Ik, Jan Cremer” werd uitgegeven. Begrijpelijk dat recensenten in die tijd deze twee romans met elkaar vergeleken, al is “De rosse bietser” literair stukken beter en, voor de huidige lezers relevant, heeft het ‘de tand des tijds’ veel beter doorstaan. De vertaling van “De rosse bietster” is meerdere keren herdrukt, voor het laatst in 1994 (zesde druk).
Donleavy heeft bij het schrijven van “De rosse bietser” gebruik gemaakt van zijn eigen ervaringen. Het hoofdpersonage Sebastian Dangerfield is net als Donleavy een uit de Verenigde Staten afkomstige student aan Trinity College in Dublin en speelt de roman zich grotendeels af in Dublin min of meer in de jaren dat Donleavy er studeerde. Dangerfield woont samen met zijn vrouw en dochtertje in relatief armoedige omstandigheden in Dublin. Voor die relatieve armoede zijn een aantal redenen, de ouders van geen van beide echtlieden is erg scheutig met het financieren van studie en huwelijkse staat van hun kind. De grootste reden dat Dangerfield en zijn gezin het financieel krap hebben komt omdat hij een te groot deel van het huishoudbudget in de pub opzuipt. Dangerfield is een alcoholist en wanneer hij te veel heeft gedronken wordt hij strontvervelend en agressief, zoekt hij ruzie en deelt hij klappen uit. Wanneer hij ook zijn vrouw Marion gaat slaan is zij het een gegeven moment de armoede, de dronken echtgenoot en de gewelddadige echtgenoot zo beu dat ze hem verlaat, toch weer met hem gaat samen wonen, maar na een tweede keer is het definitief over.
Dit alles is geschreven met Dangerfield als centrale verteller in ‘stream of consicousness’ met korte begrijpelijke zinnen. Dit zorgt voor een verraderlijk staccato effect wanneer je je als lezer te veel meegaat in het tempo waarin van alles door het hoofd van Dangerfield schiet. Door bij je zelf op de rem te gaan staan en geconcentreerd te blijven lezen, valt op dat wat Dangerfield uitkraamt veel meer is dan het gebral, getier en gescheld van een dronkenlap. Zijn opmerkingen over het katholieke Ierse beleid in die jaren ten aanzien van anti-conceptie, het dom en dronken houden van de arbeidende klasse snijden ruim zestig jaar later (bijna) geen hout meer. Zijn opmerkingen over vriendschap, loyaliteit en trouw aan jezelf doen dat nog steeds wel. Het contrast tussen Dangerfields opmerkingen over deze zaken en zijn feitelijk gedrag zijn én zijn innerlijke conflicten hierover zijn de echt mooie passages in deze romen. Dangerfield zegt Ierland, schuldeisers, de katholieke kerk en wat al niet meer te haten, maar in feite is het zelfhaat. Aangezien Dangerfield geen domme jongen is beseft hij dit ook. Het tragische aan hem is dat de drankzucht te groot is om er nog iets aan te kunnen doen. Waar hij ook naar toe gaat en hoe goed zijn financiële situatie ooit ook mag worden, hij neemt altijd zichzelf mee. Ondanks al zijn onsympathieke en vervelende karaktereigenschappen is er toch enige sympathie voor de tragische sukkel die Dangerfield ook is.
Dublin, ‘stream of consciousness’, lange wandelingen door Dublin, de vergelijking met James Joyce dringt zich eenvoudig op. Donleavy is geen James Joyce, “De rosse bietser” is geen “Ulysses”, maar zo lang je ze niet met elkaar vergelijkt is “De rosse bietser” een meer dan goede modernistische roman over het leven van een alcoholist in het Dublin van begin jaren vijftig van de vorige eeuw.
Donleavy heeft bij het schrijven van “De rosse bietser” gebruik gemaakt van zijn eigen ervaringen. Het hoofdpersonage Sebastian Dangerfield is net als Donleavy een uit de Verenigde Staten afkomstige student aan Trinity College in Dublin en speelt de roman zich grotendeels af in Dublin min of meer in de jaren dat Donleavy er studeerde. Dangerfield woont samen met zijn vrouw en dochtertje in relatief armoedige omstandigheden in Dublin. Voor die relatieve armoede zijn een aantal redenen, de ouders van geen van beide echtlieden is erg scheutig met het financieren van studie en huwelijkse staat van hun kind. De grootste reden dat Dangerfield en zijn gezin het financieel krap hebben komt omdat hij een te groot deel van het huishoudbudget in de pub opzuipt. Dangerfield is een alcoholist en wanneer hij te veel heeft gedronken wordt hij strontvervelend en agressief, zoekt hij ruzie en deelt hij klappen uit. Wanneer hij ook zijn vrouw Marion gaat slaan is zij het een gegeven moment de armoede, de dronken echtgenoot en de gewelddadige echtgenoot zo beu dat ze hem verlaat, toch weer met hem gaat samen wonen, maar na een tweede keer is het definitief over.
Dit alles is geschreven met Dangerfield als centrale verteller in ‘stream of consicousness’ met korte begrijpelijke zinnen. Dit zorgt voor een verraderlijk staccato effect wanneer je je als lezer te veel meegaat in het tempo waarin van alles door het hoofd van Dangerfield schiet. Door bij je zelf op de rem te gaan staan en geconcentreerd te blijven lezen, valt op dat wat Dangerfield uitkraamt veel meer is dan het gebral, getier en gescheld van een dronkenlap. Zijn opmerkingen over het katholieke Ierse beleid in die jaren ten aanzien van anti-conceptie, het dom en dronken houden van de arbeidende klasse snijden ruim zestig jaar later (bijna) geen hout meer. Zijn opmerkingen over vriendschap, loyaliteit en trouw aan jezelf doen dat nog steeds wel. Het contrast tussen Dangerfields opmerkingen over deze zaken en zijn feitelijk gedrag zijn én zijn innerlijke conflicten hierover zijn de echt mooie passages in deze romen. Dangerfield zegt Ierland, schuldeisers, de katholieke kerk en wat al niet meer te haten, maar in feite is het zelfhaat. Aangezien Dangerfield geen domme jongen is beseft hij dit ook. Het tragische aan hem is dat de drankzucht te groot is om er nog iets aan te kunnen doen. Waar hij ook naar toe gaat en hoe goed zijn financiële situatie ooit ook mag worden, hij neemt altijd zichzelf mee. Ondanks al zijn onsympathieke en vervelende karaktereigenschappen is er toch enige sympathie voor de tragische sukkel die Dangerfield ook is.
Dublin, ‘stream of consciousness’, lange wandelingen door Dublin, de vergelijking met James Joyce dringt zich eenvoudig op. Donleavy is geen James Joyce, “De rosse bietser” is geen “Ulysses”, maar zo lang je ze niet met elkaar vergelijkt is “De rosse bietser” een meer dan goede modernistische roman over het leven van een alcoholist in het Dublin van begin jaren vijftig van de vorige eeuw.
2
Reageer op deze recensie
