Houterige niet onaardige roman

“Levensernst” uit 1897 van Anna de Savornin Lohman (1868 – 1930) is haar derde roman. In haar eerste, “Vragensmoede”, neemt ze stevig afstand van het antirevolutionaire milieu waarin zij is opgegroeid, in haar tweede “Het ene nodige” verhaalt ze hoe volgens haar de ware bestemming van een zelfstandige vrouw nog altijd licht in de volledige liefde voor en toewijding en ondergeschiktheid aan echtgenoot en kinderen. In “Levensernst” draait het om het vinden van een gepast evenwicht tussen levensernst en hoogmoed of net iets anders geformuleerd tussen zelfopoffering en zelfzucht. In de Inleiding bij de 3e herziene druk uit 2021 geeft Dorothée Schoemaker aan hoe dit balanceren bij De Savornin Lohman te werk gaat en dat de balans, de titel geeft het al aan, het best in het voordeel van levensernst kan uitslaan.

De roman speelt zich af ergens in een provinciestad in het noordoosten van Nederland rond de tijd waarin het boek is gepubliceerd. Het gezin Rendell, met aan het hoofd fabrieksdirecteur Rendell, zijn echtgenote, dochters Hélène en Julie die zo langzamerhand in de huwbare leeftijd zijn of komen en de iets oudere George; de geadopteerde zoon van de overleden zakenpartner van de heer Rendell. Kortom alle ingrediënten zijn aanwezig om hier een goede contemporaine roman van te maken met een vleugje arbeidsonrust op de fabriek van de heer Rendell, twee dochters waarvan eentje serieus (levensernstig) en de andere een (zelfzuchtige) losbol is die alle twee aan de man moeten en dan George die wel eens een geschikte huwelijkspartner kan zijn, want dan blijft het bedrijfskapitaal in een en dezelfde familiaire hand. Jane Austen en de gezusters Brontë om maar een paar van De Savornin Lohmans voorgangsters te noemen wisten wel raad met deze ingrediënten. Helaas is het eindresultaat bij De Savornin Lohman iets minder geslaagd.

De Savornin Lohman slaagt er niet voldoende in om ”Levensernst” te laten ‘swingen’, je schuift nergens naar het puntje van je stoel en echt nieuwsgierig naar hoe het afloopt werd ik ook al niet. Dat komt, omdat De Savornin Lohman te vaak het schrijversprincipe ‘show don’t tell’ negeert. Ze legt keer op keer uit dat Hélène een serieuze levensernstige zichzelf opofferende jonge vrouw is die het levensgeluk van anderen belangrijker vindt dan het eigen levensgeluk, maar ze laat dit te weinig zien. Ook de dialogen in “Levensernst” lopen net iets te vaak stroef en houterig om van “Levensernst” een echte goede roman te maken. Aan de andere kant, is het ook niet zo dat ik deze roman met tegenzin heb uitgelezen, daarvoor zit de dragende verhaallijn te goed in elkaar. Het is de uitwerking van deze verhaallijn die te slordig is. Het lijkt er soms op dat De Savornin Lohman haast had om dit boek op de markt te brengen en dat ze niet de tijd heeft genomen of heeft gehad om de tekst hier en daar nog wat bij te schaven en te verbeteren. Aangezien De Savornin Lohman in die jaren zelfstandig haar inkomen verdiende als schrijfster zou dit zo maar eens de reden geweest kunnen zijn.