Koel en gevoelig poëzie debuut

“Sonnetten en verzen in terzinen” is de debuutbundel van Henriette Roland Holst uit 1895. Zowel deze bundel als de gedichten die ze hiervoor in het literaire tijdschrift de “Nieuwe Gids” had gepubliceerd werden goed ontvangen door de literaire pers ondanks het feit dat ze gedeeltelijk breekt met de poëticale uitgangspunten van de Tachtigers die zich verenigd hadden rond de “Nieuwe Gids”. Henriette Roland Holst, Adriaan Roland Holst is een neef van haar echtgenoot, is in tegenstelling tot de Tachtigers niet van de “aller-individueelste expressie van de aller-individueelste emotie”. Roland Holst is in “Sonnetten en verzen in terzinen” veel meer op zoek naar een nieuwe mystiek die alle mensen verbindt. De zoektocht bij Roland Holst is veel meer een intellectuele zoektocht dan een emotionele. Hierdoor komen de meeste gedichten in deze bundel bij eerste lezing afstandelijker, koeler en intellectueler over dan die van de meeste van haar dichtende tijdgenoten.

Het gedicht in de bundel dat volgens mij het beste haar zoektocht en wat zij dan vindt weergeeft is “Het dagen van de begeerte naar vrijheid der ziel”. Het gaat als volgt:

Gaande eens in schemering en kontemplatie
ben ik gekomen waar verbreede straat
eerbiedig wijkt rond bronzen-betogaad
hoogrijzend beeld: domineerende statie
onbewogen dragend ’t wetend gelaat
boven de menschen weg en geen relatie
voelend tusschen hen en zich: zij, natie
vergaande, en hij een die niet vergaat.

Ik wilde dat ik zóó mijn ziel zag staan
in ruimte als van een groot plein omgeven
aldoor voelend haar heel eigen bestaan;
’t wetend verscheiden van vergank’lijke
uitwendigheen, en ’t haar voorbij-gaand leven
volgend met oogen, onafhank’lijke.

Dit is overduidelijk geen gemakkelijk toegankelijke poëzie, maar na een paar keer lezen van gedichten in de bundel die allemaal aan elkaar gerelateerd zijn wordt steeds duidelijker wat Henriette Roland Holst in haar gedichten met lezers wil delen. Helemaal vinden wat ze zoekt, dat doet ze (nog) niet in deze bundel. Dat gebeurt een paar jaar later wanneer ze zich aansluit bij de SDAP en in korte tijd uitgroeit tot een vooraanstaand persoon binnen zowel de nationale als internationale socialistische beweging. In haar volgende bundel, “De nieuwe geboort” uit 1902 wordt overduidelijk dat ze die nieuwe mystiek die alle mensen verbindt en een nieuwe zingeving biedt in roerige tijden voor een groot deel heeft gevonden in het socialisme.

Door haar vele bezigheden in de (inter)nationale voorhoede van de socialistische beweging tijdens haar leven is, helaas, de aandacht voor haar poëzie naar de achtergrond geraakt of wordt haar poëzie alleen nog maar geduid in relatie tot haar socialisme en haar ervaringen binnen de socialistische beweging. Dit doet haar poëzie, en zeker “Sonnetten en verzen in terzinen” tekort. Deze bundel was en is nog altijd een heel individuele expressie van een heel individuele zoektocht naar zingeving van een individu binnen het grote collectief samenleving.