Sympathiek naturalistisch meisjesportret

“Sprotje” van Margo Scharten-Antink (1869 – 1975) is een Nederlandstalige naturalistische novelle uit 1903. Er zijn ook bundels met daarin novellen van Scharten-Antink met Sprotje als hoofdpersoon met als titel “Sprotje”. Dat is verwarrend. Voor alle duidelijkheid deze recensie gaat over de novelle uit 1903 en niet over de gebundelde novellen. “Sprotje” werd bij publicatie redelijk goed ontvangen door de (literaire) pers en de novelle kende ook meerdere herdrukken. Het succes van “Sprotje” was voor Scharten-Antink reden om nog twee novellen over Sprotje te schrijven.

Sprotje is de alles behalve flaterende bijnaam voor de dertienjarige Marie Plas. Zij is de derde dochter van een weduwe, die als wasvrouw de kost verdient. De twee oudste dochters werken in de fabriek en Sprotje die na een jaar Naaischool ook van school gaat om te werken zal binnenkort als het aan haar moeder ligt ook in een fabriek gaan werken. Het nakomertje Sprotje is een ielig en timide meisje dat helemaal niet in de fabriek wil gaan werken, zij wil een betrekking als dienstmeisje. Als afscheidscadeau op de Naaischool heeft ze een pak stoffen gekregen, precies genoeg om de kleding, of is het uniform?, voor een beginnend dienstmeisje te maken; een japon, twee blauwe en twee witte schorten. Wanneer de net van school gegane meisjes met hun zelfgemaakte schorten terug naar school gaan, wordt door school en de kerkelijke bedeling een ‘dienstje’ geregeld. Dit is de droom van Sprotje, het pak stoffen is haar weg naar de door haar begeerde toekomst.

In de novelle beschrijft Scharten-Antink grotendeels vanuit het perspectief van Sprotje hoe het haar vergaat in haar ambitie om een ‘dienstje’ te krijgen. “Sprotje” is zo een portret van een dertienjarig meisje uit de lagere arbeidende klasse die op een voor haar belangrijke sprong in het leven staat. Scharten-Antink beschrijft het wel en wee van Sprotje en de mensen in haar omgeving in de in die tijd populaire afgezwakte naturalistische stijl. “Sprotje” is niet zo deterministisch als bijvoorbeeld het vroege werk van Buyse en niet zo somber als het oeuvre van Emants. Bovendien schrijf Scharten-Antink minder afstandelijk, waardoor “Sprotje” een sympathiek naturalistisch portret is geworden dat niet veel minder is dan de naturalistische novellen van de al eerder genoemde Cyriel Buysse en Marcellus Emants.