Drie volwaardige verhalen van Flaubert

“Drie vertellingen” is een verhalenbundel van Gustave Flaubert (1821 – 1880) die werd gepubliceerd in 1877. De eerste Nederlandstalige vertaling is die van Marie Koenen in 1913. De vertaling die ik heb gelezen is die van Hans van Pinxteren uit 1988, die meerdere keren is herdrukt. De drie verhalen zijn “Een eenvoudig hart”, “De legende van de heilige Julianus de gastvrije” en “Herodias”. Flaubert heeft zich in de voorbereiding op het schrijven van deze verhalen net als bij zijn eerder romans terdege voorbereid. Deze voorbereiding gebruikt Flaubert om een mooie tekening te geven van de context, soms iets te gedetailleerd en uitvoerig, waarin de verhalen zich afspelen.

De verhalen geven alle drie een mooie en psychologisch goed geschreven inkijk in drie totaal verschillende personages. In “Een eenvoudig hart” gaat het om de steeds kleiner wordende wereld van de ongeschoolde naïeve en toegewijde huishoudster Félicité. Zij is in dienst bij de weduwe Aubain en haar twee kinderen Paul en Virginie. Doordat de kinderen naar kostschool gaan, mevrouw Aubain komt te overlijden en Félicité doof wordt de leefwereld van haar steeds kleiner. De enige in de buitenwereld met wie ze nog contact heeft is haar papegaai Loulou die ze ooit eens heeft gekregen. De sobere scherpe en heldere wijze waarop Flaubert dit stelselmatig inkrimpen van de wereld van Félicité beschrijft is wat dit verhaal zo goed maakt.

Het tweede verhaal over de (lokale) heilige Julianus de gastvrije speelt zich af in de Middeleeuwen. De jonge Julianius is een begenadigd jager die alles wil doden wat hij maar kan doden. Op een dag tijdens een jachtpartij krijgt hij in een visioen te horen dat hij ergens in de toekomst zijn ouders zal doden. Hij doet hier lacherig over, totdat hij per ongeluk bijna zijn ouders doodt. Hij besluit om ze halsoverkop zonder afscheid nemen te verlaten en na omzwervingen trouwt hij met een edelvrouw. Wanneer zijn echtgenote onverwachts bezoek krijgt van zijn verarmde en verwaarloosde ouders biedt zij hen onderdak, eten en haar eigen bed aan. Julianus ziet bij thuiskomst twee mensen in de echtelijke sponde liggen en in een vlaag van woede en jaloezie doodt hij ze; zijn ouders. Als boetedoening trekt Julianus de wijde wereld in, levend van wat mensen hem aanbieden (bar weinig) en het geen hij op het land kan vinden en geeft hij alles wat hij maar heeft aan mensen die het nog harder nodig hebben dan hijzelf. Zo ook de lepralijder die hij op een dag tegenkomt.

“Herodias” is de minst goede van de drie verhalen, omdat Flaubert in zijn drang naar historische juistheid en nauwkeurigheid net iets te ver doorschiet. In “Herodias” zitten veel historische feitjes en uitweidingen die de aandacht afleiden van het verhaal zelf. Herodias is de echtgenote van koning Herodes Antipas die leefde in de eerste eeuw van onze jaartelling en heerste over Galilea en Perea. Herodias. Antipas heeft Johannes de Doper gevangen genomen en Herodias wil dat hij onthoofd wordt. Om dit voor elkaar te krijgen smeedt ze een complot met haar dochter uit een eerder huwelijk, Salomé. Met een bekoorlijke dans verleidt Salomé haar stiefvader, die vol van begeerte haar alles belooft wat in zijn macht licht. Het hoofd van Johannes de Doper is al wat zij vraagt.

Drie verhalen die zich afspelen in totaal verschillende periodes en toch hebben ze een aantal dingen gemeen. De belangrijkste overeenkomst is de nauwkeurige en heldere stijl waarin hij deze verhalen heeft geschreven. Deze kenmerkende stijl heeft Flaubert niet alleen in zijn langere romans, maar ook in zijn verhalen. Dit maakt duidelijk dat hij het schrijven van deze verhalen niet als een tussendoortje beschouwde. En dat is ook het advies aan lezers, lees deze drie verhalen, maar lees ze niet als tussendoortje, ze zijn volwaardige creaties van Flaubert die niet onderdoen voor zijn bekendere romans.