Zo te debuteren, legt de lat hoog

Midhat Kamal is de zoon van een succesvolle textielhandelaar uit Nablus, een stad in het Ottomaanse Palestina. Als jonge tiener wordt hij door zijn stiefmoeder naar een kostschool in Constantinopel gestuurd. Vanaf dat moment is hij zoekende naar wie hij zelf is.
Enkele maanden voordat WO-I uitbreekt vertrekt hij naar Montpellier waar hij medicijnen gaat studeren. Op de boot naar Marseille ontmoet hij Faruq, docent aan de talenfaculteit van de Sorbonne in Parijs. Deze bereidt hem zo goed en zo kwaad als het kan voor op wat Midhat in Frankrijk te wachten staat.

Dokter Frédéric Molineu, antropoloog, en diens dochter Jeannette fungeren als gastfamilie voor de geneeskundestudent. Ze introduceren hem bij hun vrienden. Als de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, worden veel studenten opgeroepen voor het leger. Ondertussen bloeit de relatie tussen de jonge Palestijn en Jeannette op. Als zij hem vertelt dat haar moeder zelfmoord heeft gepleegd, belooft Midhat uit te zoeken welke geestelijke ziekte er waarschijnlijk ten grondslag heeft gelegen aan haar depressies. Bij toeval komt Midhat er vervolgens achter dat dokter Molineu notities bijhoudt over de ontwikkeling van de Palestijn in een nieuwe cultuur. Tijdens het diner dat daarop volgt, barst de student in woede uit. De volgende dag verlaat hij Montpellier als een dief in de nacht.

Hij pakt zijn leven weer op in Parijs, waar hij zijn intrek neemt bij Farud en geschiedenis gaat studeren. Hij is verrukt over de heersende seksuele vrijheid en “bladert door de vrouwen van Parijs heen.” Meer en meer neemt hij verschillende rollen aan, minnaar, Arabier en debater in discussies over de toekomst van Palestina nu dat is ‘bevrijd’ door de Britten. Wat zal de invloed van het zionisme daarbij zijn? Iets blijft er knagen: zijn gevoelens voor Jeannette.
Nadat WO-I is afgelopen, keert Midhat terug naar huis. Voor hij in Nablus arriveert, onderschept zijn vader een brief uit Frankrijk. Halverwege de vertaling ontsteekt de man in woede. In plaats van zijn zoon bij thuiskomst in de armen te sluiten, reageert hij afstandelijk en stelt Midhat voor de keuze: of je vestigt je ter plaatse als arts, of je komt in de zaak. Tevens eist zijn vader dat hij binnen het jaar zal trouwen. In de maanden daarna blijkt dat cultuur en sociale omgeving het leven van de jongeman meer bepalen dan hem lief is. Als zijn vader plotseling overlijdt valt hij – ook financieel – in een zwart gat.

Het tweede deel van de roman bestrijkt de periode 1919 – 1936, een tijd die gekenmerkt wordt door het zoeken van een volk naar houvast. Na WO-I zijn er pogroms uitgebroken in Polen en Rusland en veel Joden vluchten uit die regio’s. De Britten zitten er aardig mee in hun maag en stimuleren de zionisten terug te keren naar hun ‘Beloofde’ land. Met argusogen zien de Palestijnen de invasie van zionisten aan, nationalistische gevoelens steken de kop op. Ideale voedingsbodem voor onafhankelijkheidsstrijd. Sommige recensenten hebben bedenkingen bij dit deel van de roman. Je kunt het ook beschouwen als een stukje geschiedenis, als een college waarin de oorsprong van de strijd tussen Palestijnen en Israëliërs haar wortels vindt.

Terug naar Midhat, die naast de verslagen van de onafhankelijkheidsstrijd – een oorlog waar je niet meer persoonlijk voor kiest, maar waartoe de omgeving je dwingt – in deel 3 weer de boventoon voert. Na te hebben ontdekt dat hij is verraden, wordt Midhat getroffen door een psychose. Hij wordt opgenomen in een Britse psychiatrische inrichting en hallucineert hij er op los, iets wat uiteindelijk wellicht het begin van herstel is: aanvaarden wat hem is overkomen en waarderen wat hij heeft bereikt, hoe weinig dat ogenschijnlijk ook is.

Isabella Hammad heeft met ‘De Parijzenaar’ een prachtige roman afgeleverd. Het is nauwelijks te bevatten dat dit een debuut betreft. Eén kanttekening: Arabisch taalgebruik is cursief gedrukt, maar het ‘woordenboek’ achterin dekt slechts een deel van die woorden. Overigens begrijp je in de meeste gevallen wel wat er ongeveer bedoeld wordt.