Signaal van een tirannieke samenleving

Met Prophet song won de Ierse schrijver Paul Lynch (Limerick, 1977) in 2023 de Booker Prize. Het is zijn vijfde boek. Lynch’ belangrijkste thema is de complexiteit van het mens-zijn, hoe wij worstelen om ons staande te houden in de maatschappij, in een wereld van nepnieuws, oorlog en oplaaiend extremisme. Nadrukkelijk stelt hij dat het geen stellingname is tegen bepaalde politieke stromingen. Zijn stijl is gedurfd, hypnotiserend en wordt vaak vergeleken met die van Cormac McCarthy (The road; herkenbaar) en Herman Melville (Moby Dick; veel minder herkenbaar).

Prophet song speelt zich af in Dublin. Als op een avond wordt aangebeld en protagonist Eilish Stack de deur opent, staan er twee agenten van de onlangs gevormde geheime politie op de stoep: de Garda National Services Bureau. De Ierse maatschappij is geëvolueerd van liberale democratie tot een tirannieke samenleving. De lui van de GNSB willen haar man Larry spreken, adjunct-secretaris-generaal van de onderwijsvakbond. Hij wordt gewaarschuwd: demonstraties ondermijnen de staat en zijn daarom niet meer toegestaan. Tegen beter weten in organiseert de bond toch een demonstratie, waarna een aantal kopstukken wordt opgepakt en spoorloos verdwijnt. Zo ook Larry.

Zo goed en zo kwaad als het gaat probeert Eilish haar baan als wetenschapper vol te houden, ondanks haar rechts-extremistische, ultra-nationalistisch meerdere, en het gezin met vier kinderen geborgenheid te bieden. Daarnaast draagt zij zorg voor haar demente vader die in een dorp buiten de stad woont. Ben, een baby nog, krijgt niet veel mee van de situatie, maar de oudste twee kinderen des te meer. De zeventienjarige Mark keert zich meer en meer van Eilish af en begeeft zich in kringen van rebellen die de repressieve regering omver willen werpen, terwijl de zestienjarige Molly probeert te schipperen tussen de emoties thuis en die van haar vriendje uit het extremistische kamp. De situatie in Ierland ontspoort volledig, binnen enkele maanden is er sprake van een burgeroorlog. Als ook Mark dan nog eens verdwijnt en haar vader aan de wandel gaat, lijkt Eilish er het bijltje bij neer te (moeten) gooien.

Prophet song kan ongeloofwaardig overkomen vanuit de comfortabele stoel voor het scherm. Als we echter iets verder kijken naar wat er om ons heen gebeurt – Gaza, Oekraïne, Syrië – is het volgens Lynch onontkoombaar dat een dergelijke ontwikkeling zich binnen tien tot twintig jaar binnen ten minste één westers land zal voltrekken. De polarisatie in westerse maatschappijen, de toenemende hang naar rechts-extremisme en de komende verkiezingen in de VS doen het ergste vrezen. Kan je dat zien aankomen? Volgens Lynch is er één duidelijk signaal: “Het omslagpunt is als in een liberale democratie het recht op demonstratie niet meer geëerbiedigd wordt.” Need I say more…