Op weg naar de vrijheid in La Merica

Giovanna Giordano (Milaan, 1961) lijkt nog een volledig onbekende auteur. De geur van de vrijheid is haar eerste boek dat in het Nederlands vertaald werd, door Miriam Bunnik en Mara Schepers. Maar in Italië heeft zij al een behoorlijke staat van dienst opgebouwd als journalist, fotograaf en schrijver. Ze woont op Sicilië. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw publiceerde ze drie, in Italië zeer goed ontvangen, romans. Daarna werd het een tijdje stil rondom Giordano. Maar met deze roman is zij weer helemaal terug.

We schrijven 1923. Antonio Grillo is net twintig geworden en woont met zijn familie op Sicilië. Antonio is een dromerige jongen met een grote verbeeldingskracht waarmee hij zijn woonplaats als een soort luilekkerland tot leven laat komen. Toch verlangt de jongeman naar avontuur, nieuwe dingen en, vooral, vrijheid. Hij hoopt dit in Amerika te gaan vinden, zoals velen in die tijd deden. Hij weet een kaartje voor de boot naar het nieuwe beloofde land te bemachtigen. Na veel vijven en zessen en tegenstand van zijn familie en vrienden scheept hij in. Alles wat hij meeneemt is een koffer vol foto’s, herinneringen en snuisterijtjes van thuis. De reis die hij tegemoet gaat is als een wervelstorm maar daar heeft de zachtmoedige Antonio dan gelukkig nog geen weet van. Hij leert bijzondere mensen kennen, hij beleeft hachelijke avonturen en hij doet de meest vreemde plaatsen aan onderweg naar ‘La Merica’. Maar Antonio laat zich niet klein krijgen. Zijn onschuld en open blik op alles wat hij beleeft geven hem steeds weer hoop.

Giordano lijkt in eerste instantie een soort sprookje te hebben geschreven. De goedmoedige Antonio is graag gezien bij iedereen in zijn dorp, mens én dier. De kleur van zijn blauwe ogen verandert mee met zijn stemming die bijna altijd vrolijk en helder is. Hij verkent de omgeving op zijn paard Aurora, geniet van de natuur, het weer, de zon. Eten, drinken, vrouwen en gokken, het zijn allemaal belangrijke onderdelen van Antonio’s leven op het eiland. Tot zover het sprookje…

‘Voor een vader zijn deze woorden als dolksteken in de borst. Waarom wil je weg?’
‘Vanwege een droom die vrijheid heet.’
‘En dan?’
‘Dan ga ik op zoek naar wonderen in de wereld.’
‘Wat is vrijheid?’
‘Iets heel zoets, denk ik, alsof je een tros sterren in je buik hebt. Iemand die de vrijheid heeft, is een blauwe walvis in de zee, en iemand die haar niet heeft, is een kikker in een kokendhete poel,’ zei Antonio toen.

Ook in de rest van het verhaal weet Giordano magie en werkelijkheid goed samen te laten komen. Antonio moet veel tegenslag doorstaan op zijn reis - de lezer zal zich zelfs afvragen hoeveel ellende een mens kan hebben - maar het verhaal blijft boeien door de prachtige poëtische zinnen die de auteur afwisselt met de nodige nuchtere humor en heldere dialogen. Gebeurtenissen waarvan getwijfeld kan worden aan het waarheidsgehalte neem je gewoon op de koop toe, ze doen heel natuurlijk aan in de woorden van Giordano waarmee ze wel bijna een magisch-realistisch epos heeft gecreëerd. Het verhaal verloopt traag, het duurt behoorlijk lang voordat Antonio überhaupt op de boot zit en dat is misschien even doorbijten. Maar dit geeft de auteur de ruimte om thema’s als vrijheid, teleurstelling, liefde, afscheid, hoop en verdriet in alle facetten vorm te geven. Herhalingen van woorden, zinnen en situaties komen veelvuldig voor maar dit is met opzet, om de verbanden te leggen tussen de gebeurtenissen en zodat Antonio zijn neus de juiste kant op blijft steken tijdens zijn reis. Je zou het boek als een soort omgekeerde odyssee kunnen zien; niet op weg naar huis maar juist weg van huis, op weg naar vrijheid.

Het verhaal eindigt nogal abrupt met de aankomst van Antonio in Amerika, eindelijk! Maar dat is wel wat jammer. Het haalt je meteen helemaal uit de magische wereld die Giordano je heeft voorgeschoteld. Het zou de blauwogige Antonio zo gegund zijn als hij in Amerika ook daadwerkelijk de vrijheid vindt. Maar dat is, wellicht, weer een ander sprookje.