Een boek om in te wonen

Met ‘Ons soort mensen’ schrijft Juli Zeh het soort roman dat ze misschien altijd al wel kon schrijven, maar waar ze nooit zoveel belangstelling voor leek te hebben: panoramisch, realistisch en conventioneel verteld. Wie een barokke, gedeconstrueerde vertelling a la ‘Vrije val’ verwacht, komt bedrogen uit, maar het moet gezegd: ook zonder deze kunstgrepen weet Juli Zeh als (min of meer) pure verteller, glansrijk te overtuigen. De beschrijving zoals die op Hebban staat is overigens niet zozeer pertinent onjuist als wel lichtelijk misleidend. ‘Ons soort mensen’ gaat niet alléén over Linda Franzen die een manege in het dorpje Unterleuten wil beginnen, hij gaat óók over Linda Franzen (en het moet gezegd dat de hoofdstukken over haar en haar partner Frederik Wachs tot de beste van de roman behoren) die in Unterleuten een manege wil beginnen, maar haar verhaal is slechts een van de vele verhalen (verteld vanuit het perspectief van zo’n tien verschillende personages) die in gang worden gezet als een energiebedrijf aankondigt windmolens in het kleine dorpje Unterleuten te willen plaatsen. Of die molens er nou uiteindelijk komen is niet zo van belang (zoals het ook niet van belang is dat het molens zijn die de gemeenschap splijten, het hadden ook vluchtelingen kunnen zijn) Juli Zeh gebruikt Unterleuten als een microkosmos om de tijdsgeest te vatten en te analyseren, zoals John Lanchester dat in ‘Capital’ deed met een Londense straat (waarbij aangetekend moet worden dat Juli Zeh naar mijn mening de overtuigender roman heeft geschreven, omdat in ‘Ons soort mensen’ de verbindingen tussen de personages realistischer en minder geforceerd lijken dan in Capital.

Ontdaan van barokke elementen blijkt Juli Zeh over een zeer vlotte pen te beschikken, zozeer zelfs dat je soms het idee hebt (een overigens messcherpe) column te lezen, maar door telkens het perspectief te verleggen, weet ze behendig te voorkomen dat haar personages tot karikaturen verworden. Ook de thrillerelementen die veel van haar voorgaande boeken kenmerkten, zijn nog niet helemaal verdwenen. Zo zijn er mysterieuze verkeersongevallen en is er (net als in ‘Vrije val’) sprake van een kind dat ontvoerd lijkt te zijn. Hier en daar wordt er iets te nadrukkelijk een geweer van Tsjechov boven de schoorsteenmantel gehangen (de waterzuiveringsinstallatie, de mededeling dat Linda Franzen met haar Frontera een bocht altijd op een bepaalde manier neemt) en ik vraag mij af of het laatste hoofdstuk nou wel zo nodig had gemoeten (hoewel ik begrijp dat er naast commerciële ook voldoende esthetische argumenten in te brengen zijn tegen losse eindjes in een dergelijke welhaast klassiek gecomponeerde roman), maar dit zijn slechts schuchtere tegenwerpingen bij een werk dat niet alleen als groots en contemporain en belangrijk voelt, maar daarnaast ook geestig, spannend en warmbloedig is (zonder daarbij sentimenteel te worden trouwens).

Normaal gesproken geef ik uitsluitend vijf sterren aan boeken waarvan redelijkerwijze vermoed kan worden dat ze hun eeuwigheidswaarde reeds hebben bewezen (en wat als ik ooit Pynchon, Calvino, Borges of Joyce nog eens wil bespreken?), maar voor ‘Ons soort mensen’ maak ik graag een uitzondering. Het is met recht een boek om een tijd in te wonen, in te leven (deze woordspeling gaat door vertaling van de titel natuurlijk verloren). Overigens las ik het boek in Originalverfassung (ter versterking van mijn schoolduits), maar wat ik heb gezien van de vertaling doet deze, zoals ook hierboven al gememoreerd, volkomen recht aan het origineel.