Onafhankelijkheid begint bij jezelf

Bea Vianen (1935 - 2019) is een Surinaams auteur.
Strafhok verscheen in 1971. Vijftig jaar later werd het boek opnieuw uitgebracht, met een nawoord van Jerry Dewnarain en van Dominique van Varsseveld.

Ter voorbereiding op een gepland bezoek van de Nederlandse prinses aan bauxietonderneming Suralco, worden straten in de omgeving verbeterd en huizen langs de route opgeknapt. Iets wat de bewoners sterkt in hun idee dat het allemaal schone schijn is; de ‘zwarte Hollanders’ - Surinaamse functionarissen in dienst van de Hollandse koloniale regering - laten zich niets aan de eigen bevolking gelegen liggen.

Nohar Golpalraj is leraar op de mulo bij de bauxietonderneming. Nohar is Hindoestaan. Het is hem een doorn in het oog dat Suriname verdeeld is in kleine ‘strafhokgebieden’: iedere bevolkingsgroep heeft eigen religieuze en culturele regels, racisme en discriminatie jegens andere groepen zijn daarin ingebakken. Die verdeeldheid komt het koloniaal bestuur goed uit.
Nohar wil die grenzen doorbreken en integratie bewerkstelligen, maar als het erop aankomt, liggen theorie en praktijk ook bij hem ver uit elkaar.
Nohar heeft een relatie met Roebia, een vrouw buiten zijn eigen etnische groep, en heeft een kortstondige relatie met een andere vrouw, hoewel hij de consequenties voor de vrouwen kent.
Roebia heeft het lange tijd lijdzaam en afwachtend aangezien, maar maakt dan een eigen keuze.

Met zijn collega en vriend Raymond van de Berg heeft Nohar veel gesprekken over een modern Suriname, waarbij Raymond hem een spiegel voorhoudt. “Ben je echt een Surinamer? Voel je je Surinamer? Nee. Je voelt je een Hindoestaan in de eerste plaats. Wat er om je heen gebeurt met andere mensen uit hetzelfde land, laat je koud!”
Raymond - met Javaanse en creoolse wortels - heeft in Nederland gestudeerd, maar is kort voor zijn afstuderen naar Suriname teruggekeerd, depressief en gedesillusioneerd. Er wordt gefluisterd dat hij ‘gek’ is én homoseksueel. Anders zijn - of je nu homoseksueel bent, of een ziekte of handicap hebt - is in het Suriname van die tijd taboe, een strafhok op zichzelf.

Als de bestuursopzichter wordt vermoord door de vader van een meisje dat hij heeft verkracht, en de dader zwaar bestraft wordt, en als de rechter twee studenten veroordeelt voor opruiende actviteiten zonder ontlastende getuigenissen in het oordeel te betrekken, vinden verschillende groepen elkaar in de opstand.
Zullen ze erin slagen te ontkomen aan de strafhokgebieden?

Strafhok leest niet heel gemakkelijk, mede door het gebruik van Surinaamse woorden. (Weliswaar is een verklarende woordenlijst toegevoegd, maar op de e-reader schakelen naar die lijst houdt erg op.)
Bea Vianen vertelt, beschrijft, constateert in een directe realistische stijl en in wisselend perspectief. Het uitleggen, analyseren en oordelen laat zij over aan haar personages: “Klein, achterlijk land. Laffe mensen. Onwetende mensen. Bange mensen. … Broodvrees, angst om ontslagen te worden. Laffe mensen die geen ontberingen durven doorstaan.”
Dat maakt Strafhok tot een intrigerend en boeiend boek over de lange weg naar onafhankelijkheid.