Kun je nog iemand vertrouwen?

De macht van Poetin en zijn volgers reikt ver. Tegenstanders van het regime, critici kunnen op tegenwerking of erger rekenen. Onlangs was er de rel over oppositieleider Navalny, die vergiftigd zou zijn. Navalny ontmaskert de leden van het regime en weet corruptie aan te tonen. De dood ligt dan op de loer. De lijst van tegenstanders die vergiftigd zijn is lang. Om er maar een paar te noemen Litvinenko, Skripal en journaliste Anna Politkovskaya, die een aanslag met gif in haar thee tijdens een binnenlandse vlucht overleefde, maar later (toevallig?) op de verjaardag van Poetin werd doodgeschoten.

De Taak, het debuut van Robert Pollack (1960), is een legal (juridische) thriller over macht, chantage en geheimen, geïnspireerd op de grootste Russische overheidsfraude uit de geschiedenis: de Magnitsky-zaak. Magnitsky was een Russische fiscaal jurist die voor hij in november 2009 in een Russische gevangeniscel overleed onderzoek deed naar diefstal op grote schaal door de Russische overheid. De Raad van Europa stelde een onderzoek in, de Verenigde Staten kondigde sancties aan tegen de verantwoordelijken. In de Verenigde Staten leidde het tot wetgeving.

Robert Pollack is het pseudoniem voor Rob Polak, hij was partner bij een groot internationaal advocatenkantoor en lange tijd de vaste advocaat van de Tweede Kamer.

Het verhaal begint in augustus 2010 in Sint-Petersburg. Andrej Zachov wordt de toegang tot zijn bedrijf ontzegd en weet ternauwernood naar de Verenigde Staten te ontsnappen. Zijn advocaat en vriend Igor Mazovski zou een grote fraude van de overheid ontdekt hebben. Hij wordt gearresteerd en overlijdt in 2011 in de Russische gevangenis. Dat is verdacht. “Zachov is rijk, Russisch en schijnbaar integer, wat een geestige combinatie is.” Een heerlijk subtiel zinnetje, zoals er wel meer in de thriller te vinden zijn. Zachov wil eerherstel voor zijn vriend. Maar de Raad van Europa durft een onderzoek naar fraude niet aan en vindt dat de focus moet liggen op het onderzoeken van de potentiële schending van de mensenrechten. De juristen Christine Lavergne (Française) en Steffen Ritterhaus (Duitser) worden daarom naar Sint-Petersburg gestuurd.

De juristen hebben dus een strikte opdracht en mogen niet buiten die lijntjes kleuren. En Rusland moet wel meewerken omdat ze in 1996 het Verdrag voor de Rechten van de Mens heeft getekend en lid is van de Raad van Europa.

Christine en Steffen lijken alle medewerking te krijgen, maar het onderzoek stroeft. Totdat de arts van de gevangenis waar Mazovski vast zat hen vertelt dat hij hem niet de goede medicijnen mocht geven en dat hij de mishandelingen die hij constateerde op diens lichaam niet mocht vermelden in het lijkschouwingsrapport. De arts overlijdt plotseling op zijn werk.

Om verder te komen moeten Christine en Steffen de grenzen van hun opdracht ‘oprekken.’ Steffen komt in aanraking met De Taak, een groep mensen die de corruptie van de overheid wil aantonen en hij is helemaal in de ban van Irina, de leider van De Taak. Hij komt net als Christine klem te zitten. De FSB (de geheime dienst) heeft een zwak punt in haar leven ontdekt en dwingt haar informatie te geven over wat Steffen doet. De Taak heeft bewijzen voor corruptie verzameld, de Russen komen daarachter. Mogen Christine en Steffen het bewijsmateriaal het land uitsmokkelen? Het past niet binnen hun opdracht. Gaan de Russen melden aan de Raad van Europa dat ze zich niet houden aan hun opdracht? “Een advocaat moet veel durven zonder al te grote risico’s te nemen.” Dat is precies het spanningsveld waarin Christine en Steffen zich bewegen.

Pollack schrijft toegankelijk, vervalt niet in vakjargon en slaagt erin een geloofwaardig verhaal neer te zetten. Het omgaan met macht en integriteit zijn de voornaamste thema’s in De Taak. Het is de subtiliteit die de spanning in het verhaal tot op het laatst vasthoudt. Niemand is te vertrouwen. De straten, gevangenissen, appartementen stralen somberheid uit. Het levert een beklemmende sfeer op.

Pollack maakt het verhaal interessanter door de verschillen tussen zijn hoofdpersonages uit te vergroten. Dat geeft de thriller extra dynamiek. Christine is getrouwd, heeft een kind, is wat ouder en erg gericht op de opdracht en de procedures. Steffen is jonger, vrijer en zoekt de ruimte, durft meer. Ze mogen elkaar niet, zoeken hun eigen weg. De loyaliteit aan elkaar wordt op de proef gesteld. Ze snappen dat ze elkaar moeten vertrouwen om de opdracht tot een goed einde te brengen.

Het verhaal wordt chronologisch verteld, speelt voornamelijk in juni en juli 2013. Er zijn drie verhaallijnen. Die van Zachov die in de Verenigde Staten druk doende is aandacht te krijgen voor de kwestie rondom zijn vriend. De tweede lijn bestaat uit wat er in Straatsburg gebeurt bij de juridische afdeling van de Raad van Europa en waar de aansturing van de beide hoofdpersonages Christine en Steffen plaatsvindt. En dan is er nog de verhaallijn die gaat over het onderzoek van beide juristen. De verhaallijnen zijn gedetailleerd uitgewerkt.

Mooie metaforen, beeldend taalgebruik kom je nauwelijks tegen in het boek. De taal die gebruikt wordt is functioneel, precies en past goed bij het verhaal. Er zijn wel intertekstuele details waar de lezer die daar van houdt kan smullen. Zo bezoekt Steffen Café De Revolutie. De naam verwijst niet naar de Russische revolutie, maar naar de studenterevolte in Parijs in 1968. Velen waren toen aanhangers van het communisme! Mazovski leed aan de ziekte van Addison. Pollack komt dan met twee fraaie tussenzinnen. Rostov (de arts die later overleed):” J.F. Kennedy leed ook aan Addison.” Steffen: “Die is ook vermoord.”

De Taak is een geslaagd debuut waarin geschaakt wordt op de vierkante millimeter van de diplomatie én de thematiek is ongelofelijk actueel.

Recensie is eerder verschenen bij De Leesclub Van Alles