Het verlies van diepte

In 2008 overlijdt de vrouw van Julian Barnes; in 2012 beschrijft hij, in het derde en laatste hoofdstuk van Hoogteverschillen, 'Het verlies van diepte', hoe hij het overlijden van haar probeert te verwerken. "Haar", zo noemt hij haar in dit hoofdstuk ook, hij noemt haar niet bij naam. Het is een intieme inkijk in hoe het leven van een echtgenoot volkomen op zijn kop staat als een partner, na dertig jaar samen, plotseling wegvalt. Het is een hier en daar filosofische verhandeling over zijn gedachten en gevoelens en nu en dan bijzonder aangrijpend.

Barnes benoemt (en veroordeelt soms) reacties van anderen.
"Iemand die ik pas twee keer had ontmoet schreef me dat hij een paar maanden eerder 'Zijn vrouw had verloren aan kanker' (nog zo'n zinnetje dat schuurde: vergelijk 'We hadden onze hond verloren aan zigeuners', of 'Hij had zijn vrouw verloren aan een handelsreiziger). Hij stelde me gerust met de mededeling dat je over het verdriet heen komt; sterker nog je komt eruit als een 'sterker', en in sommige opzichten 'beter' mens. Ik vond het ongepast, een vorm van zelfverheerlijking (en ook een overhaaste conclusie). Hoe kon ik in godsnaam een beter mens zijn zonder haar dan met haar? Later dacht ik: hij praat gewoon Nietzsche na met zijn 'wat mij niet doodt, maakt mij sterker.' En toevallig vind ik dat epigram al heel lang een schijnwaarheid."

Maar ook de 'Zwijgers' komen er niet ongeschonden vanaf. "Ze begrijpen niet dat ze een nieuwe functie hebben in je leven. Je hebt je vrienden niet alleen als vrienden nodig, maar ook als bevestigers. De kroongetuige van wat je leven is geweest, is nu tot zwijgen gebracht ..."

Het is alsof met de dood van een geliefde (vriend, partner) ook een deel van je geschiedenis verdwijnt.

Hij vergelijkt rouw en verdriet met elkaar. "Verdriet is verticaal - en veranderlijk - terwijl rouw horizontaal is. Verdriet maakt je misselijk, beneemt je de adem, snijdt de bloedtoevoer naar je hersenen af, rouw blaast je in een nieuwe richting. Maar omdat je nu in een allesverhullende wolk zit, valt onmogelijk vast te stellen of je stil hangt of op een bedrieglijke manier in beweging bent." Hier legt Barnes verband met zijn eerdere verhalen in deze bundel.

'Het verlies van diepte' heet het hoofdstuk en dat is wat Barnes probeert te vertellen: hij is zijn diepte kwijt. Het is een prachtig eerbetoon aan zijn overleden vrouw. En ik krijg niet de indruk dat het hem is gelukt het verlies van haar ermee te hebben verwerkt. En misschien was dit zijn bedoeling ook helemaal niet. Het is een verslag van zijn liefde voor Pat. Want aan wie anders zou hij dit boek hebben opgedragen dan aan zijn overleden geliefde?