Blinkt uit door de complexiteit

Voor iedere lezer is het goed om eens buiten de comfort zone te lezen. Ik doe dit steeds vaker en merk dat ik daar zo nu en dan echt behoefte aan heb. Het uit het Frans vertaalde De diepst verborgen herinnering van de mens van de Senegalese auteur Mohamed Mbougar Sarr (1990) is zo’n boek dat ik al een tijdje voorbij zag komen, maar waar ik mij steeds niet aan durfde te wagen. Tot nu. Hoe is deze uitdaging mij bevallen?

Als je de personages in deze roman wilt duiden, loop je al snel tegen een grote uitdaging aan. Sarr voert meerdere personages op, maar je leert hen vooral kennen via andermans ogen. De hoofdpersoon is Diégane, een in Parijs woonachtige Senegalese schrijver. Op een dag stuit hij op een verloren gewaande cult klassieker van auteur T.C. Elimane, die zijn wortels eveneens in Senegal heeft. Na verschijning van zijn succesvolle roman heeft niemand ooit nog iets van deze zekere Elimane vernomen. Diégane raakt geïntrigeerd en besluit hem op te sporen. Hij komt in aanraking met meerdere personages, vooral via de verhalen van een van hen. Al deze personages hebben een link met Elimane, wat je doet vermoeden dat dit ook voor Diëgane zal gelden. Doordat je vooral kennismaakt met andere belangrijke figuren rondom Elimane, blijft de hoofdpersoon wat op de vlakte. Wat wel goed naar voren komt is zijn gevoel van zich ontheemd voelen. Hij voelt zich niet helemaal thuis in Parijs, maar ook niet meer in Senegal. Hij vindt het ingewikkeld om contact te onderhouden met zijn familie en iedereen die hem aan zijn thuisland bindt. Mondjesmaat geeft de auteur meer over hem prijs, maar het is niet genoeg om volledig in zijn hoofd te kunnen kruipen. Dit lukt beter bij de andere personages en zij zijn dan ook interessanter om vanuit te lezen.

Wat het verhaal vooral zo uitdagend maakt is de manier waarop het is geschreven. De auteur springt tussen heden en verleden waardoor het verhaal van T.C. Elimane vorm krijgt. Ondertussen eist de zoektocht van Diégane eveneens ruimte op. Doordat er meerdere vertellers aan het woord zijn en er gebruikt wordt gemaak van documentatie in het onderzoek ben je als lezer continu bezig met het leggen van een puzzel. Desondanks zit er chronologie in het verhaal, dit komt vooral tot uiting door de splitsing in meerdere delen. Daarnaast is de schrijfstijl poëtisch en gebruikt Sarr veel metaforen om zaken uit te drukken. Dit rijke taalgebruik maakt deze roman ongeschikt voor de minder ervaren lezer.

De plot van dit boek draait vooral om de zoektocht van Diëgane naar de autuer van de cult klassieker die hem zo intrigeert. De eerste paar hoofdstukken vroeg ik me echt af waar ik aan was begonnen, maar naarmate het verhaal vordert kwam ik er steeds beter in. Eenmaal de plot je te pakken heeft, is het moeilijk om te stoppen met lezen. De zoektocht naar T.C. Elimane intrigeert, want het is niet alleen een zoektocht naar hem. Doordat zijn boek in 1938 verscheen, is het behandelen van thema’s als de wereldoorlogen, (de erfenis van) het kolonialisme en racisme onvermijdelijk. Ruim een eeuw later merkt hoofdpersoon Diégane nog steeds de impact van de geschiedenis en de gecompliceerde relatie tussen Frankrijk en Senegal. Elimane bevondt zich juist te midden van dit alles. De personages en hun generaties dragen de littekens van deze geschiedenis voor altijd met zich mee en dit laat de auteur niet onbesproken. Deze serieuze thema’s geven het boek diepgang waardoor het geen makkelijke kost is.

De diepst verborgen herinnering van de mens van Mohamed Mbougar Sarr is een uitdaging, maar wel eentje die het volledig waard is om aan te gaan. Het is geen boek voor iedereen, voor de minder ervaren lezer is dit niet per se aan te raden. Je leert de personages vooral kennen door de ogen van andere vertellers en de schrijfstijl is pittig. De rijke taal met zijn vele metaforen zorgt ervoor dat je soms tussen de regels door moet lezen. Het is continu een puzzel die je aan het leggen bent, met zowel de zoektocht naar T.C. Elimane als de thema’s die de auteur behandelt. Deze zijn serieus, maar geven een goed beeld van de geschiedenis en diens littekens die jongere generaties nog steeds met zich meedragen. Desalniettemin is deze roman intrigerend, maar je moet wel even door de eerste hoofdstukken heen bijten. Ben je klaar om eens ver buiten je comfort zone te lezen en durf jij een uitdagend boek wel aan? Dan past dit boek bij jou. De onderscheidingen die het heeft ontvangen zijn begrijpelijk.