Indringend portret van onbegrepen mentale gezondheid

Akwaeke Emezi is inmiddels niet meer weg te denken uit het Engelstalige queer literatuur landschap. De auteur verwierf bekendheid met zijn poëzie, maar zijn roman De dood van Vivek Oji sprong mij direct in het oog. Het is op alle fronten divers: het speelt zich af in Nigeria en gaat over homoseksualiteit en mentale gezondheid.

Op een middag, in een stad in het zuidoosten van Nigeria, opent een moeder haar voordeur en ontdekt het lichaam van haar zoon, gewikkeld in kleurrijke stof, aan haar voeten. Wat volgt is het tumultueuze, hartverscheurende verhaal van de strijd van een gezin om een kind te begrijpen wiens geest zowel zachtaardig als mysterieus is, wiens gedrag zowel teruggetrokken als flamboyant is. Opgevoed door een afwezige vader en een begripvolle maar overbezorgde moeder, lijdt Vivek aan desoriënterende black-outs. Vivek vindt troost in vriendschappen met de warme, onstuimige dochters van de Nigerwives, in het buitenland geboren vrouwen die getrouwd zijn met Nigeriaanse mannen. Maar Viveks nauwste band is met Osita, zijn zelfverzekerde, vrolijke neef wiens charme ook een beschermingsmechanisme blijkt. Terwijl hun relatie dieper wordt – en Osita worstelt om Viveks drang naar verlossing te begrijpen – rijst in een moment van opwindende vrijheid de vraag wat erger is? Sterven of onzichtbaar leven?

Dit verhaal gaat over Vivek, een jonge man die op een dag dood wordt aangetroffen op de stoep van zijn huis. Iedereen rouwt om hem, want niemand zag dit aankomen. De omstandigheden waren nogal verdacht, zijn moeder zit dan ook logischerwijs met vragen. Wat is er met haar zoon gebeurd? Doordat Vivek het zelf niet meer kan vertellen, laat Emezi je vertrouwen op andere vertellers, mensen die dicht bij hem stonden. Neef Osita, moeder Kavita en een paar van zijn beste vrienden komen aan het woord. Langzamerhand krijg je een compleet beeld van Vivek en de omstandigheden rond zijn dood. Hij lijkt alles goed voor elkaar te hebben, maar diep van binnen voelt Vivek zich doodongelukkig. Hij worstelt met zichzelf en zijn geaardheid, want homoseksueel mogen zijn is in Nigeria niet vanzelfsprekend. Zijn gevoelens komen vooral tot uiting in de paar hoofdstukken die vanuit zijn perspectief worden verteld. Zijn vrienden zijn erg loyaal aan Vivek, tot wanhoop van zijn moeder. Gaandeweg leert men omgaan met het verlies en durft men de waarheid over zijn dood onder ogen te komen.

Emezi’s schrijfstijl is prettig. De hoofdstukken zijn kort en door de tijdsprongen die worden gemaakt lukt het om een goed beeld van het verhaal te krijgen. Wat wel iets is om aan te wennen, is het gebruik van verschillende persoonsvormen. Het merendeel wordt vanuit een ik-perspectief verteld. Hierin komen de gedachten van de personages goed tot uiting. Kavita krijgt echter een derde persoon enkelvoud perspectief waardoor er meer afstand wordt gecreëerd. Als je dit eenmaal door hebt ben je hier zo aan gewend en is dit niet meer verwarrend.

De rouw en het verdriet rondom Viveks dood spat van de pagina’s af. Het mysterie rondom deze tragedie is dan ook waar de plot van deze roman om draait. Naarmate het verhaal vordert blijken er meer diepere lagen onder dit mysterie te zitten. Thema’s als familiedynamiek, jezelf moge zijn en vinden, prestatiedruk en moeten voldoen aan de verwachtingen spelen een rol. Hiermee geeft de auteur een goed inkijkje in een andere cultuur, voornamelijk op het gebied van mentale gezondheid. Dit is voor alle personages belangrijk en Emezi wil met dit verhaal laten zien dat tradities en bijgeloof vaak zo diep in het denken verankerd zitten dat er weinig tot geen ruimte is voor verandering. De jongere generatie lijdt hieronder en dit maakt het verhaal van Vivek goed duidelijk. Dit zorgt voor een intrigerend boek waarin je vooral door wilt blijven lezen.

De dood van Vivek Oji van Akwaeke Emezi is geen boek voor als je op zoek bent naar een luchtig en positief verhaal. Ook niet als je op zoek bent naar een moordmysterie. De dood van deze jongen is inderdaad mysterieus, want niemand weet hoe dit heeft kunnen gebeuren. Langzaam maar zeker wordt het mysterie ontrafeld, maar dit kan niet zonder andere pijnpunten bloot te leggen. De auteur verwerkt belangrijke, maar heftige thema’s in het verhaal en creëert hiermee een weergave van hoe men in een andere cultuur met mentale gezondheid omgaat. Hier komt steeds meer aandacht voor, maar het inkijkje in andere culturen op dit vlak ontbreekt soms nog. Doordat deze roman veel diepere lagen heeft en je er daarnaast achter wilt komen wat er met Vivek is gebeurd, intrigeert het vanaf de eerste bladzijde. Het is moeilijk om weg te leggen en deze cocktail aan ingrediënten kan ik alleen maar toejuichen.