Gelogen? of Verzwegen?

Cyrilla van der Donk wil, nadat haar moeder op 87 jarige leeftijd in 2015 is overleden, op zoek naar antwoorden op de vragen die haar moeder nooit heeft willen beantwoorden. “Dit is mijn verleden, niet het jouwe” zei ze tegen Cyrilla, “daar heb jij niets mee te maken!”

Om in het verleden van haar moeder te duiken had Cyrilla iemand nodig die research werk voor haar kon doen. Omdat ze onder de indruk was van Marcel Maassen’s research werk bij de verhalen in de Volkskrant over de herkomst van populaire gerechten, viel haar keuze op hem. “Wat mama niet vertellen kon” is het verslag van Marcel Maassen over de zoektocht naar het verleden van Irene Booveri, de moeder van Cyrilla.

Irene vertelde veel verhalen over vroeger en schreef ook veel verhaaltjes op, ze hield dagboeken bij en schreef brieven, brieven die ze nooit verstuurde. Of alles wat ze vertelde en schreef ook de waarheid is daar heeft Cyrilla haar twijfels over. Was Irene werkelijk een gestolen baby? En Irene gaf niet alles prijs in haar verhalen, zoals: Waar was ze geboren? Wie waren haar ouders? Waar groeide ze op? Zelf wist Irene niet of 17 april 1928 haar geboortedag was of misschien haar naamdag.
Irene bewaarde alles, aan weggooien kwam ze niet toe, zodoende was er veel materiaal dat mogelijk aanknopingspunten kon verschaffen.

Marcel begint de zoektocht met het doornemen van al dat materiaal, dagboeken, fotoalbums, ja alles wat Irene heeft nagelaten. Ook moet Cyrilla alles wat ze van haar moeder weet voor hem opschrijven.
Samen doorzoeken ze zoekmachines, interviews worden afgenomen, alle mogelijke beschikbare archieven worden doorgespit, zowel in binnen-als buitenland.
Naar aanleiding van alle vergaarde informatie komen veel verhalen en anekdotes in dit boek voorbij, veel historische feiten o.a. over de Holodomor, de Grote Terreur, en de Ostarbeider. Dit zijn verhalen op zich die dit non-fictie boek op één lijn zet met een historische oorlogsroman.

Al na hoofdstuk twee is mijn interesse gewekt voor het mysterie van Irene en haar afkomst. Zal de waarheid aan het licht komen of blijft het bij veronderstellingen. Is het überhaupt mogelijk om met summiere gegevens iemands herkomst vast te stellen wetende dat er oorlog was, dat er landsgrenzen zijn overschreden en dat namen, plaatsen en data mogelijk niet juist zijn.
Knap hoe Marcel, door het doorstrepen van onwaarschijnlijkheden en voortborduren op mogelijke waarheden, tot zijn bevindingen komt.

Het verhaal wordt door Marcel Maassen in de ik-vorm verteld, hoe hij alles heeft aangepakt, zijn zoektocht samen met Cyrilla, hoe moedeloos hij er soms van werd. Hoeveel bewondering hij had voor het doorzettingsvermogen van Cyrilla. Cyrilla kon niet stoppen, zij wilde begrijpen waarom haar moeder was zoals was en deed zoals ze deed. Zijn schrijfstijl is duidelijk, begrijpelijk, eenvoudig eigenlijk met humoristische kwinkslagen in een o zo serieus verhaal. “Van de geschiedenis van Kyiv en van Oekraïne had ik net zo weinig kennis als van het paringsritueel van de tijgerslak.”

Het boek gaat voornamelijk over de zoektocht naar het vergeten leven van Irene, wat heel interessant is en het is zeer bewonderenswaardig om te zien hoe je zo een diepgaand onderzoek uitvoert. Maar ook de individuele verhalen en anekdotes van onbekende personen, die zeer aangrijpend en soms schokkend zijn, nemen een belangrijke plaats in dit boek in. Tevens is het leuk om te lezen hoe de samenwerking tussen Maarten en Cyrilla verliep.