Het enige wat we niet kunnen is: vergeten….

De tuin van de avondnevel - Tan Twan Eng
Over de Tweede Wereldoorlog, de oorlog die we in Europa hebben meegemaakt, is veel literatuur verschenen
Over de oorlog die de Japanners in Zuid Oost Azië voerden lees je in dit boek, het is het decor waartegen dit verhaal zich afspeelt. Ook al wordt het terloops vermeld, het maakt diepe indruk.
De prachtige stijl waarin dit verhaal is vorm gegeven voert je direct mee, al vanaf de eerste bladzijde.
“… herinneringen die ik had weggeborgen komen los, zoals stukken ijs van een arctisch plateau afbreken… in je slaap glijden die afgebroken schotsen naar het ochtendlicht van de herinnering…”(p.9)
De centrale hoofdpersoon rechter Teoh Yun Ling gaat met pensioen. Ze is jarenlang als onderzoeker verbonden geweest aan het oorlogstribunaal in Kuala Lumpur. Teoh Yun Ling is van Chinees-Maleisische afkomst
Zelf heeft ze samen met haar zus Yun Hong in een Japans concentratiekamp gevangen gezeten.
In het kamp hield Yun Hong de moed erin met de herinneringen aan de Japanse tuinen die zij en haar zus Yun Ling hadden gezien in Kyoto.
“… we ontwierpen onze eigen tuin, onze schuilplaats… in onze geest waren we vrij…”(p.63)
Na de oorlog is Yun Ling de enige overlevende van het kamp. Het kamp dat in summiere woorden wordt beschreven, maar juist daardoor veel indruk maakt. Zij wil een Japanse Tuin ontwerpen en aanleggen als monument voor Yun Hong. Om dat te realiseren zoekt ze contact met de meester-hovenier Aritomo.
Meester hovenier Aritomo wil voor Yun Ling geen tuin ontwerpen. Hij wil haar wel leren dat zelf te doen, ze mag bij hem stage lopen in Yugiri (Avondnevel) Daar is hij bezig met het terugbrengen van zijn tuin in de oorspronkelijke staat. Ze zal hard moeten werken.
Dat betekent wel ‘onderwerping’ aan een Japanse leraar… kan ze dat? Ze heeft jaren in een Jappenkamp gezeten en is daar gemarteld, mishandeld, vernederd… door de Japanners.
Wie is deze Aritomo? Waar komt hij vandaan? Was hij de keizerlijke hovenier? Een mysterieus, raadselachtig figuur. Hij draagt Japanse rituelen en kunstuitingen, uitgangspuntn voor de Japanse Tuin aan Yun Ling over.

De Japanse tuin is de tuin van harmonie, verstilling, mystiek. Deze sfeer komt in het verhaal naar voren. Het geeft je adempauze maar dwingt ook tot verder lezen. Er zijn meer personages waarvan je wilt weten wie ze zijn en wat de relatie naar Yun Ling is.
Het verhaal wordt niet chronologisch verteld, het belicht de personages en de diverse tijdsperioden. Hierdoor komt langzaam maar zeker het levensverhaal van Yun Ling naar boven.
Yunn Ling moet zelf ook moeite doen om haar eigen levensverhaal op te schrijven voordat ze de woorden er niet meer voor kan vinden. De neuroloog heeft een trieste diagnose gesteld, je zult je taalvermogen verliezen…
“… mijn geheugen wordt weg geknaagd door de tijd…” (p.331)
“… het geheugen is als plekken zonlicht in een bewolkt dal, die verschuiven doordat de wolken bewegen… zo nu en dan zal het licht op een bepaald punt in de tijd vallen, eventjes verlichten, voordat de wind het gat dicht…”(p.330)
Yun Ling vraagt zich af:
“… geven we ons leven richting door de stiltes tussen gesproken woorden te interpreteren… analyseren we terugkerende echo’s van ons geheugen om het terrein in kaart te brengen …” (p.345)
Het is een roman over herinneringen. Wat herinneringen doen met je actuele leven. Brengt het verlichting in de gevoelens van wrok en haat? Is het mogelijk vergeving te schenken? Is het mogelijk weer relaties op te bouwen?
In de roman vind je veel plotwendingen, waarbij diverse personages een rol spelen. Heel subtiel wordt dat verteld, pas later, achteraf weet je deze ‘verhaal-wendingen’ te begrijpen en krijgen ze de zwaarte die ze echt hebben. Aan het eind komen de opgehaalde herinneringen bij elkaar en vormen een indrukwekkend geheel.