Een ingetogen, genuanceerd boek

'Uiterste dagen' is de debuutroman van Ferdinand Lankamp. Dit boek bevat eigenlijk twee verhalen: het verhaal van Edvard Haga, een Finse boer die rond 1940 wordt gevraagd om zijn beste paard naar het front te brengen voor de oorlog tegen Rusland, en het verhaal van zijn achterkleinzoon, een historicus die over Edvard wil schrijven.

De beginzin is één van de kortste die ik ooit heb gelezen: 'Lente dus.' Dat blijkt geen voorbode voor snelle, korte zinnen: het deel over Edvard is traag geschreven, maar dat past goed bij de situatie: we zijn in het Finland van de vorige eeuw, waar de winters koud zijn en het gezin van Edvard op het punt staat om de gevolgen van de oorlog te ondervinden - een andere wereld. De stukken over de historicus zijn scherper en formeler geschreven. De historicus reflecteert en is constant kritisch: hoe schrijf je het verhaal van je overgrootvader zonder bestaande mensen om te toveren tot pionnen van een plot, zonder iemand onrecht aan te doen?

Deze vorm is duidelijk een bewuste keuze geweest van de auteur. Een gedurfde keuze, want het verhaal van Edvard is zo meeslepend dat ik in de eerste instantie teleurgesteld was wanneer de ik-figuur aan het woord kwam. Dat duurde niet lang, want de diepere laag die de reflectie oplevert is interessant en bovendien ga je zelf ook nadenken over je eigen familie en eventuele keuzes die jij zou maken als je over je voorouders zou willen schrijven. Het nadeel hiervan is dat 'Uiterste dagen' geen boek is waarin je als lezer kunt 'verdwijnen' - het lezen is hard werken, maar het boek is niet dik en daardoor is het eerder een bevredigende work-out dan een marathon.

Wat ik mooi vind aan dit boek, is de menselijkheid. Een schrijver worstelt met zijn verhaal, iets wat in deze tijd van verheerlijking in interviews en 'inspiratie komt vanzelf' een verademing is. Het deel van Edvard is indrukwekkend, vooral wanneer personages zelf dachten dat ze de goede keuze maakten, terwijl de historicus (net als de lezer) weet dat dit niet zo is. Het is een ingetogen, genuanceerd boek dat niet uit is op sensatie.

Ik kan me voorstellen dat dit boek niet voor iedereen is weggelegd, want het is niet een traditionele, makkelijke roman met één verhaal dat van A naar B gaat. Als je die verwachting loslaat, kan je genieten van het meeslepende en sfeervolle verhaal over Edvard én het interessante verhaal over de historicus, dat iedereen die historische fictie schrijft zou moeten lezen.

P.S. Dit boek heeft echt een fantastische kaft. Op foto's zie je het niet, maar de letters zijn van roze glitter!