Een leeservaring die ik niet had willen missen

Het Reisubok (De Reizen) is historisch gezien een belangrijke tekst. Het is een van de vroegste reisboeken van een noordelijke, post-reformatorische Europese schrijver die zowel de islamitische als de christelijke beschaving in de zeventiende eeuw beschrijft. Daarnaast vertelt het een indringend en opmerkelijk persoonlijk verhaal.

Het zal sommige lezers misschien verbazen dat islamitische kapers, opererend vanuit Noord-Afrikaanse havens aan de Middellandse Zee, zich zo ver noordelijk waagden als IJsland, maar in de zeventiende eeuw waren ze op het toppunt van hun macht. In door roeiers aangedreven galeien vielen ze al sinds de middeleeuwen schepen en kustplaatsen aan. Daarbij werden buitgemaakte gevangenen als slaaf verkocht of tegen hoge losprijzen vastgezet. Tegen de zeventiende eeuw hadden ze van Europeanen geleerd hoe ze zeilschepen moesten bouwen en bevaren, wat langeafstandsexpedities zoals die naar IJsland mogelijk maakte. Deze expedities waren de Tyrkjarániδ, de Turkse Plundertochten, zoals ze toentertijd genoemd werden. Zeventiende-eeuwse IJslanders gebruikten 'Turken' als een algemene benaming voor moslims, en niet voor inwoners van het land dat we nu als Turkije beschouwen. De rooftochten van Barbarijse zeerovers worden tot op de dag van vandaag de Turkse Plundertochten genoemd.

Tijdens de Tyrkjarániδ, in de zomer van 1627, plunderden kapers uit Algiers en Salé (in Marokko) de oostelijke en zuidelijke kusten van IJsland, evenals de Westmaneilanden voor de zuidkust. Tijdens die plundertocht werden tientallen mensen gedood, en mogelijk vierhonderd mensen gevangengenomen om ze in Noord-Afrika als slaven te verkopen. Dominee Ólafur, zijn vrouw en hun kinderen behoorden tot de gevangenen op de Westmaneilanden.

Het Reisubok vertelt het verhaal van de plundertocht, maar nog veel meer. Dominee Ólafur wist het namelijk met zijn ontvoerders op een akkoordje te gooien. Er werd een losgeldbedrag afgesproken om zijn familie vrij te kopen. Vervolgens reisde hij in zijn eentje van Noord-Afrika naar Denemarken in een poging het geld bijeen te brengen.

De illustraties die in het boek zijn opgenomen zijn een goede aanvulling op hetgeen geschreven is. Op deze manier ga je mee terug in de tijd. Ook de voetnoten zijn zeker de moeite waard om te lezen. Het is achtergrondinformatie die je zeker niet moet missen!
Je leest over slaven, piraten, koningshuizen en de rauwheid van de tijd waarin het boek geschreven werd.

Nederland en de Nederlanders hebben een grote rol gespeeld in de beschreven gebeurtenissen. Zo schrijft Ólafur Egilsson in 1628:
"Wat de mensen in Nederland betreft, die zijn in alle opzichten anders dan alle andere. Ze zijn humaan en welwillend, met name de zeelieden. De vrouwen zijn nergens zo mooi als daar, en je kunt wel zeggen dat ze uitermate aantrekkelijk zijn."

Behalve dat de Nederlandse zeelieden humaan en welwillend zijn naar de mening van Egilsson, vond de legendarische aanval van de Barbarijse zeerovers op de IJslandse kust en de Westmaneileanden waarschijnlijk plaats onder leiding van Nederlandse piraten. De Nederlanders hadden indertijd geleerd om Europese vierkant getuigde zeilschepen te bouwen en te besturen. Zonder de Nederlanders zouden de aanvallen op IJsland nooit hebben plaatsgevonden.
Er wordt ook een heel hoofdstuk gewijd aan Nederland met als titel:
'Over wat ik in Nederland meemaakte, over dat land en zijn plaatsen.'

Ólafur Egilsson vergist zich in dit boek vaker in de locatie op zee waar hij zich naar zijn mening bevindt, maar hij heeft dan ook geen Google ter beschikking en moet het vaak op de gok doen.
Het is geen hoogstaande literatuur, maar hij heeft zijn ervaringen opgeschreven met de beste bedoelingen. Dit maakt het door de eenvoudige schrijfstijl en de vertaling ervan tot een boek dat voor de meeste Nederlanders een groot geheim openbaart.

Ik heb De reizen van Ólafur Egilsson graag gelezen; het is een leeservaring die ik niet had willen missen.