Virtuoos vederlicht hinkelspel vol bittere ellende

Zelden heb ik in een roman zo veel op elkaar gestapelde ellende gezien als in "De kolibrie". Zelden las ik ook een boek met zoveel sentimentele zinnen vol bijna wanhopige hoop op een betere wereld. Bovendien las ik het boek in de eerste Nederlandse "blijf allemaal thuis- week" van de coronacrisis, en ik ben geen dapper mens. Daardoor was ik nauwelijks in de stemming voor een boek, en al helemaal niet voor een boek dat zo doordesemd is van persoonlijke ellende en van treurnis over allerlei wereldbedreigende rampspoeden. En toch kreeg virtuoze Veronesi het voor elkaar dat ik mij uiteindelijk helemaal onderdompelde in "De kolibrie". Tot mijn verbazing las ik het zelfs met plezier en bewondering. Want alle zwaarwichtige ellende wordt in "De kolibrie" als een vederlicht hinkelspel gepresenteerd, en elke zwaarmoedige zin zindert van aanstekelijke taalvirtuositeit en schrijfplezier.

"De kolibrie" draait om leven en lotgevallen van Marco Carrera, bijgenaamd "de kolibrie": omdat hij door een groeistoornis heel klein was in zijn jeugd, en omdat hij net als een kolibrie enorm veel energie kan steken in stilstand. Want een kolibrie kan door zijn enorme aantallen vleugelslagen per minuut helemaal stil blijven hangen in de lucht. De lezer begrijpt echter al snel waarom Marco liefst eeuwig onbeweeglijk in dezelfde positie blijft hangen: zijn leven is doordrenkt van onwelkome veranderingen, en elke verandering is een ramp of een groot verlies. Ik ga die veranderingen niet opsommen, omdat ik dan zou spoilen en omdat ik veel mensen dan zou afschrikken om deze roman te lezen. Want het is me nogal een deprimerende opsomming. Die echter toch niet deprimerend wordt, althans voor mij niet. Zoals ik al zei: door de lichtvoetige virtuositeit van de zinnen beleef je naast de treurnis ook ongeremd taalplezier.

Bovendien is "De kolibrie" ongelofelijk veelvormig, en erg verrassend van constructie. Het verhaal is namelijk volkomen onchronologisch opgebouwd, zodat je alle lotgevallen van Marco Carrera niet lineair volgt maar via verrassende flashbacks of flashforwards. Die flashbacks en flashforwards zijn ook nog eens in heel verschillende stijlen zijn geschreven: sommige hoofdstukken zijn appjes of dialogen in appjes-vorm, andere hoofdstukken zijn korte brieven of mails van Marco aan zijn gemiste grote liefde Luisa of van Luisa aan haar gemiste grote liefde Marco, of lange onbeantwoorde brieven van Marco aan de broer met wie hij gebrouilleerd is. Weer andere hoofdstukken zijn puur dialoog, soms doorspekt met '...'- passages vol sprakeloosheid, en weer andere zijn wervelend associatieve betogen over waarom Marco is zoals hij is en doet wat hij doet. Of: waarom hij, door niet- weten of niet- kunnen, nalaat te doen wat hij zou moeten doen. Al die verschillende hoofdstukken samen leiden tot een wervelende, niet- chronologische mozaïek: geen verhaal dat zich voortsleept van treurig voorval naar treurig voorval, maar een fascinerend hinkelspel waarin nu, toen en straks voortdurend worden verknoopt. Ik bewonderde de virtuositeit van dat hinkelspel: de wijze waarop het je als lezer voortdurend verrast, zonder dat je het overzicht verliest. In dat hinkelspel is bovendien steeds volop aandacht voor de momenten waarop de zaken ook een andere, meer gelukkige loop hadden kunnen nemen. En ook voor Marco's momenten van geluk en volkomen onverwacht plezier, of voor het grillig toeval dat puur door zijn grilligheid ook suggesties biedt van uitwegen, mogelijkheden, hoop. Dat Marco en Luisa elkaar misliepen is bijvoorbeeld tragisch, maar toch bevatten hun brieven aan elkaar ook diverse momenten waarop hun liefde wordt bezongen en bejubeld. Het is treurig dat Marco's broer geen antwoord heeft op Marco's brieven, maar wat een swingende en poëtische brieven. En het is aangrijpend hoe Marco vaak lijdt en mislukt, maar wat een aanstekelijke vreugde beleeft hij soms en wat een bevrijdend plezier. "Een leven vol pijn, dat zeker. Maar al die pijn die hij voelde heeft hem er nooit van weerhouden te genieten van momenten als deze, waarop alles perfect lijkt - en van dat soort momenten waren er in zijn leven ook een heleboel. Uiteindelijk is er zo weinig voor nodig: een prachtige dag, een paar omhelzingen, een tongzoen...".

Deze roman is dus vol van zwaarmoedige ellende, maar tegelijk toch vederlicht van stijl en vorm. Een wonderlijke combinatie. En even wonderlijk vind ik dat deze roman, die ook nog eens behoorlijk wanhoopt aan de toestand in de wereld, eindigt met een apologie van hoop. In dat einde, dat speelt in 2030 en dus in de toekomst, denkt Marco terug aan de science- fiction verhalen waar zijn ongelukkige vader zo van hield: verhalen waarvan je kunt "leren hoelang men al wacht op de nieuwe mens, hoe poëtisch en onschuldig hij al duizenden keren is bedacht in dromen en fantasieën." Maar hij denkt vooral vooruit, omdat voor hem deze fantasie gestalte gekregen heeft in zijn kleindochter: de gedroomde man van de toekomst die gelukkig een vrouw is, die alle rassen in zich verenigt, die ogen heeft die niemand ooit heeft gezien, en die zich ontpopt als een soort Greta Thunberg 2.0 vol van idealistisch activisme. Wat allemaal niet kan, maar wat in de romanwereld van "De kolibrie" gewoon toch zo is. En het is zo briljant opgeschreven dat ik nog in deze fantasie geloof ook. Ik kan en ga dat verder niet analyseren, want dan maak ik het dood: lees, en oordeel zelf.

Prachtig, hoe het treurige leven van Marco Carrera ons verteld wordt via een vederlicht hinkelspel vol grillig plezier. Ontroerend, hoe dit hinkelspel eindigt met toekomstfantasie vol bijna onwerkelijke hoop. En wat mooi dat Veronesi ondanks al zijn Weltschmerz zo'n vederlichte roman weet te schrijven, met zo'n hoopgevend fantasievol slot.