Even de Nobelprijs checken: een mooie dichtbundel van Louise Glück

Soms verwonder ik mij erover dat giganten als Borges, Nabokov en Proust nooit de Nobelprijs voor literatuur wonnen. Dat, in combinatie met mijn verbazing over allerlei prutsers die hem wel kregen, maakt mij soms wat opstandig. Tegelijk zijn er natuurlijk meerdere giganten die wel gelauwerd werden, zoals Mann, Faulkner, Beckett, Marquez, Modiano, Coetzee. Soms won iemand die ik alleen van naam kende, en was dat voor mij aanleiding tot een prettige kennismaking (Ishiguro!) of herontdekking (Handke!). En dankzij de Nobelprijs hoorde ik voor het eerst van Szymborska, zodat ik alsnog kennis maakte met haar fraaie gedichten. Kortom: ik vind het toch elk jaar weer spannend wie de Nobelprijs krijgt, hoezeer ik mij er soms ook over verbaas, omdat ik elk jaar weer hoop dat hij naar een persoonlijke favoriet gaat of naar iemand die ik niet ken maar wel had moeten kennen.

Onlangs ging de Nobelprijs dus naar de Amerikaanse dichteres Louise Glück, van wie ik nog nooit had gehoord. Eerst voelde ik wat wrevel omdat mijn persoonlijke favorieten Pynchon, Krasznahorkai en Nadas hem alwéér niet kregen. Maar door allerlei positieve geluiden in kranten en op Facebook werd ik wel nieuwsgierig. Bovendien vond ik het weer eens tijd worden om poëzie te lezen. Dus scoorde ik een verzamelbundel (spotgoedkoop als e-book), en las ik de daarin opgenomen bekroonde bundel "The wild iris". Daarmee had ik veel plezier. Wel denk ik dat ik niet alles goed heb begrepen, en dat ik nog meer bundels van Glück zal moeten lezen om haar beter te doorgronden. Maar dat lijkt mij bepaald geen straf.

Deze bundel van 80 bladzijden bestaat uit vrij korte gedichten: niet heel moeilijk van taal, maar wel op een voor mij prettige manier raadselachtig, zonder cryptisch te zijn. De gedichten lijken mij heel precies, maar dan op een poëtische manier: stemmingen en sferen en gedachten die je in alledaagse taal maar weinig bespreekt worden hier heel exact verwoord, maar dan zo dat je ze niet zomaar in alledaagse taal of gewoon proza kunt parafraseren. Aardig is ook hoe veel van de gedichten zijn geschreven vanuit het niet- alledaagse perspectief van een plant, een sneeuwvlok, een grassoort, een heldere ochtend. Waardoor zich steeds een wereld ontvouwt die net anders is dan de menselijke, of een ontwakend bewustzijn dat net anders is dan het onze. Maar wel heel interessant, juist door het subtiele verschil. Diverse andere gedichten zijn vespers of metten, dus gesprekken met God of het goddelijke. Ook de Schepper zelf is soms aan het woord, op voor mij prettig verrassende wijze. Net als een tuinier of tuinierster, ook een schepper, wellicht ook de bewerker van een soort opmerkelijk aardse Hof van Eden of tuin der lusten, die tegelijk soms ook de stem van de dichter lijkt te vertegenwoordigen. Terwijl die tuin misschien model staat voor de cyclus van vergaan en weer ontstaan, en wellicht ook voor de eindeloze verscheidenheid in deze wereld.

Opmerkelijk vind ik hoe in deze bundel duistere en wanhopige gedachten over de ondoorgrondelijkheid van de wereld samengaan met vreugde over de schittering van die wereld. Of hoe een gevoel van afgescheidenheid van de schepping kan samengaan met vormen van bruisend levensgevoel. Bijvoorbeeld als volgt: "Noah says/ depressives hate the spring, imbalance/ between the inner and the outer world, I make/ another case- being depressed, yes, but in a sense passionately/ attached to the living tree, my body/ actually curled in the split trunk, almost at peace, in the/ evening rain/ almost able to feel/ sap frothing and rising [...] ".

Soms wordt vooral de onbereikbaarheid van God in verzen gevat, en onze eenzaamheid in de voor ons onbegrijpelijke wereld. Een van de "Matins" (Metten) begint bijvoorbeeld met de volgende opmerkelijke parodie op het Onze Vader: "Unreachable father, when we were first/ exiled from heaven, you made/ a replica, a place in one sense/ different from heaven, being/ designed to teach a lesson: otherwise/ the same - beauty on either side, beauty without alternative - Except/ we didn't know what was the lesson. Left alone,/ we exhausted each other. Years/ of darkness followed [...]". In een ander gedicht noemt het lyrische subject (de ik- figuur van dat ene gedicht) zich "so full of grief, my sentences/ like cries strung together". In nog een ander gedicht wordt gesuggereerd dat alleen het afscheid van alles ons met elkaar verbindt: "not the clear sound, only/persistent echoing/ in all sound that means goodbye, goodbye-/ the one continous line/ that binds us to each other". Maar in een ander gedicht wordt de aanstekelijke amor fati en levensvreugde beschreven van, jawel, de fragiele sneeuwvlok: "able to respond again, remembering/ after so long how to open again/in the cold light/ of earliest spring- // afraid, yes, but among you again/ crying yes risk joy// in the raw wind of the new world". Een sneeuwvlok die in al zijn fragiele onbeschermdheid "JA" uitroept tegen het zich steeds vernieuwende bestaan, die vreugde riskeert, die durft te leven in de ruwe wind..... Geweldig. Had ik, angstige en fragiele burgerman als ik ben, maar een fragment van deze durf tot levensvreugde. ... En wat een raar besef dat deze sneeuwvlok misschien moediger is dan ik.....

"The wild iris" is voor mij een mooie poëtische bezinning op de raadselen van het bestaan, of van de onbegrijpelijke wereld waarvan de ondoorgrondelijke God het geheim niet prijsgeeft. Tegelijk is het een mooie lofzang op de veelvormigheid van de wereld, die ons wordt voorgetoverd als tuin van eindeloze diversiteit. Veel van de gedichten zijn duister of treurig van stemming, en lijken vooral wanhoop of gevoelens van verlatenheid te verwoorden. Andere gedichten zijn daarentegen vol van inspirerende "Bejahung". "The wild iris" is kortom een rijke bundel, rijker nog dan ik nu heb laten zien. Vermoedelijk zijn mij zelfs nog meerdere betekenislagen ontgaan, want dit was pas mijn eerste kennismaking met Glück. Maar wel een heel prettige, die smaakt naar meer.