Een rauwe roman die wens en geweten tegen elkaar uitspeelt

Ieder kind heeft recht om in een warm nest liefdevol en veilig op te groeien. Maar wat nou als ouders beter niet hadden gekozen voor een gezin? Dat ze niet lijken te weten hoe om te gaan met de emoties en verantwoordelijkheden die het hebben van kinderen met zich meebrengt? Wie is er dan uiteindelijk de dupe, de kinderen of de ouders? Of beiden? Die vraag blijft knagen na het lezen van Het ouderlijk huis.

Opgroeien in een gezin waarin geen ruimte is voor eigen wensen en dromen. Dat is voor Rozane en haar broertje Arthur in hun jeugd de dagelijkse gang van zaken in huize Robberecht. In plaats daarvan is er sprake van verwachtingen die geen tegenspraak dulden. Niets is goed genoeg. De enige persoon met een warm hart is opa.

Rozane heeft jaren geleden met haar ouders gebroken. Ze heeft een leven voor zichzelf opgebouwd maar is nog altijd zoekende naar een manier om het verleden een plek te geven. Dat heeft directe gevolgen voor de beslissingen die ze neemt, het beïnvloedt haar doen en laten. Rozane weet zich wonderwel staande te houden, heeft alles zoveel mogelijk weggestopt. Dat lijkt enigszins te werken, tot het moment dat ze wordt gebeld door haar moeder, een schreeuw om hulp, zo blijkt. Rozane raakt vervolgens vertwijfeld door deze noodkreet, wat moet ze doen? Haar emoties reageren initieel en ze gaat naar haar moeder, terug naar de plek die zoveel negatieve herinneringen oproept.

Rita Vrancken neemt je mee in de gedachte- en belevingswereld van Rozane. Vanaf het moment dat ze over de drempel van het ouderlijk huis stapt, is de vertwijfeling, vernedering, de angst en pijn voelbaar. Vrancken vertelt over een heel leven maar in feite beslaat het slechts een etmaal waar moeder en dochter bij elkaar zijn. Het verhaal van het gezin Robberecht is schrijnend, doordrenkt van falen, verwijten, schuldgevoelens en het toonbeeld van het opgroeien in een liefdeloze omgeving. Nurture vs nature is hier wel heel erg van toepassing. Rita Vrancken heeft de kern van het verhaal heel klein gehouden, het zijn de traumatische gevolgen die het verhaal groots maken. Door het heden en verleden elkaar te laten afwisselen, soms in hoog tempo, vertelt alles zichzelf. Alles dat in het nu gebeurt wordt gevoed door ervaringen uit het verleden en sluit naadloos op elkaar aan. Het ware gezinsdrama ontrafelt zich. Of je nu wilt of niet, of je het eens bent met de gang van zaken of niet, je ontwikkelt een zekere sympathie voor de betrokkenen. De positie waarin Rozane zich begeeft is hartverscheurend maar haar acties weerzinwekkend. Toen zij hulp nodig had luisterde niemand naar haar, ook haar moeder niet. Waarom zou zij nu degene zijn die naar haar moeder luistert? Wat zijn de consequenties wanneer ze haar besluit te negeren? Genereert dat schuldgevoelens of juist genoegdoening, bestaat dat in dit soort situaties überhaupt?

Rauw, dat is het woord dat blijft hangen. Verdrietig ook. Alles draait om wat is geweest en wat had moeten zijn. Rita Vrancken heeft op een overtuigende wijze een beeldend verhaal geschreven dat aantoont wat trauma’s teweeg kunnen brengen, hoe dat mensen vormt, wat de schade op langere termijn kan zijn als daar geen aandacht aan wordt geschonken. Vanuit het perspectief als kind kun je je niet voorstellen dat je in zo’n gezin zou opgroeien maar vanuit het ouderlijk perspectief geldt dat precies zo, wat zegt het over jou, als mens wanneer je zo tekort schiet? Deze roman roept dan ook veel emoties op en zet je aan het denken.

Het ouderlijk huis vertelt over levens die zó anders hadden kunnen zijn. Het enige dat men had hoeven doen was oprecht bij elkaar betrokken zijn en de moeite nemen naar elkaar te luisteren, zonder vooroordelen maar met acceptatie. Omdat dát is wat ouders zouden moeten doen, onvoorwaardelijk. Wanneer dat niet gebeurt, zoals in dit verhaal, kun je alles verwachten. Dat geldt ook voor Rozane, ze moet haar verhaal kwijt, haar demonen onder ogen komen vooraleer ze verder kan. Het onvermogen tot het uiten van oprechte emoties is bij beide vrouwen voelbaar en dat maakt het zo rauw, zo aangrijpend.

Deze roman laat zich maar moeilijk wegleggen. Het is mooi geschreven, meeslepend en hartverscheurend. Rita Vrancken is Vlaamse en doet haar afkomst eer aan met haar charmante taalgebruik, gelukkig is ze niet té Nederlands gaan schrijven. Het enige minpuntje is de hoeveelheid medische termen. Je moet van goeden huize komen wil je die kunnen rijmen met de gebeurtenissen. Persoonlijk had dat voor mij minder gemogen, het voegt voor een leek niet veel toe aan de intensiteit van het geheel, het zou voor sommigen zelfs als ruis kunnen werken en dat zou jammer zijn.

Op en neer geslingerd worden tussen wens en geweten. Zo zou ik het verhaal in het kort het beste kunnen beschrijven. Het verbijstert en beklijft. Ik geef het dan ook graag 4,5 dikke ster.