Lezersrecensie
Iets te veel ongemak
Zozo, een droevig boek over een Dwarse Dame. Jas, een ontluikende puber, verteller en hoofdpersoon, zet intens verdriet om in zwartgallige nukkigheid. Ze hult zich dag en nacht in haar jas als harnas voor de boze buitenwereld. Maar ze toont zich constant van haar lelijkste kant, al bespeur je dat daarbinnen een gevoelig, naar liefde hunkerend meisje zit.
Het intense verdriet komt door het verlies van haar zeer dierbare, zes jaar oudere broer die, al na een paar bladzijden, schaatsend in een wak verdrinkt.
Antagonisten zijn er eigenlijk niet. Het hele verhaal speelt zich af binnen de kring van een streng gereformeerd gezin met een grote boerderij in een nog strenger gereformeerd dorp. Het zijn herenboeren die huzarensla opdienen op een zilveren blad en met een zoon die VWO doet. Maar de moeder trekt zich permanent terug in haar verdriet; Obbe, de oudere broer van Jas, zet zijn verdriet om in sadistische ontladingen; de vader is best een goede man, maar bijna alleen geïnteresseerd in zijn koeien; en dan is er nog een drie jaar jonger zusje waar alles een beetje aan voorbij gaat. Het blijven nogal vage personages.
Van buiten het gezin passeren slechts een paar keer een schooljuf en een veearts, beiden met een paar liefdevolle opmerkingen, maar meer dan dat komen we ook van hen niet te weten.
In contrast met alle zwartgalligheid zijn eigenlijk alle personages wel liefdevol.
Een minpunt vind ik dat er in het hele verhaal weinig gebeurt. Alles wat je leest speelt zich af in het hoofd van Jas en dat gaat vooral over kleine, alledaagse belevenisjes. Dat boeit niet. De belevenisjes zijn bovendien uitermate choquerend. Dat leest niet fijn. De enige ontwikkeling is dat de depressieve, zwartgallige sfeer van lieverlee verergert. Dat geeft wat spanning, maar verloopt heel traag.
Een van de weinige aspecten die ik waardeer is het slot. Rijneveld weet in de paar laatste bladzijden een afloop te creëren die je niet zo direct verwacht, schokkend en liefdevol tegelijk, en in zekere zin een soort samenvatting van wat ze in het hele verhaal over wil brengen. Het tilde mijn matige waardering een paar treden hoger.
Wat in Rijnevelds taal het meest opvalt zijn de vele inkleuringen. De tekst loopt over van de beeldspraak. Als iemand iets zegt, en bij veel observaties die Jas doet, volgt er, vooral in het begin, een vergelijking en heel vaak is dat een cru of onsmakelijk beeld. Na korte tijd wordt dat vermoeiend.
Haar beeldenrijkdom is onuitputtelijk, maar loopt over van dwarsigheid.
Een heel enkele keer laat ze je glimlachen: "De bomen staan in een rijtje, met hun koppen gebogen richting mijn slaapkamer, als een groep ouderlingen die ons afluistert", of: moeder maakt een opmerking "die juskuiltjes in haar wangen maakt".
Het meest komen echter de onsmakelijke of crue beelden op je netvlies: broer Obbe "roerde verveeld met een vinger in zijn melk, hield een vel in de lucht en smeerde het aan het tafelkleed. Het bleef plakken als een witachtig stuk snot", en bij een andere maaltijd: "Weet je hoe een ongeluk in een voetgangerstunnel er uitziet ? Hij doet zijn mond open. Ik zie een waterig aardappelpapje met stukjes snijboon, het lijkt op kots", of: "Een halfverbrande lampion ligt op het asfalt. Het groene kaarsje ligt er platgetrapt als een kwak ganzenkak naast".
De vergelijkingen zijn ook vaak niet te begrijpen. Over haar zusje: "Haar rechter oog loenst, alsof ze voortdurend aan het bijstellen is om je er scherp in te krijgen, als de sluitertijd van een fototoestel". Wat uit deze citaten mag blijken is dat de zinnen soms nogal stroef lopen. Ze nemen je niet mee in hun stroom.
Het boek lijkt in hoge mate autobiografisch, maar dan misschien meer vanuit de persoon Marieke Rijneveld, dan in de feitelijke gebeurtenissen. Alsof ze een eigen depressiviteit van zich af moet schrijven. In een interview met Toef Jaeger in augustus 2020 legt ze de nadruk op het constant zoeken naar zichzelf. Dat kan hierop duiden. Ze laat in dat interview wel een open, eerlijke en gevoelvolle vrouw zien, die er zich zeer van bewust is hoe ze zelf in elkaar zit.
In 'De Avond is Ongemak' proef je tussen de zwartgallige regels ook een zekere tederheid. Maar veel enthousiasme kan ik voor dit boek niet opbrengen.
> Crailo, april 2020
Het intense verdriet komt door het verlies van haar zeer dierbare, zes jaar oudere broer die, al na een paar bladzijden, schaatsend in een wak verdrinkt.
Antagonisten zijn er eigenlijk niet. Het hele verhaal speelt zich af binnen de kring van een streng gereformeerd gezin met een grote boerderij in een nog strenger gereformeerd dorp. Het zijn herenboeren die huzarensla opdienen op een zilveren blad en met een zoon die VWO doet. Maar de moeder trekt zich permanent terug in haar verdriet; Obbe, de oudere broer van Jas, zet zijn verdriet om in sadistische ontladingen; de vader is best een goede man, maar bijna alleen geïnteresseerd in zijn koeien; en dan is er nog een drie jaar jonger zusje waar alles een beetje aan voorbij gaat. Het blijven nogal vage personages.
Van buiten het gezin passeren slechts een paar keer een schooljuf en een veearts, beiden met een paar liefdevolle opmerkingen, maar meer dan dat komen we ook van hen niet te weten.
In contrast met alle zwartgalligheid zijn eigenlijk alle personages wel liefdevol.
Een minpunt vind ik dat er in het hele verhaal weinig gebeurt. Alles wat je leest speelt zich af in het hoofd van Jas en dat gaat vooral over kleine, alledaagse belevenisjes. Dat boeit niet. De belevenisjes zijn bovendien uitermate choquerend. Dat leest niet fijn. De enige ontwikkeling is dat de depressieve, zwartgallige sfeer van lieverlee verergert. Dat geeft wat spanning, maar verloopt heel traag.
Een van de weinige aspecten die ik waardeer is het slot. Rijneveld weet in de paar laatste bladzijden een afloop te creëren die je niet zo direct verwacht, schokkend en liefdevol tegelijk, en in zekere zin een soort samenvatting van wat ze in het hele verhaal over wil brengen. Het tilde mijn matige waardering een paar treden hoger.
Wat in Rijnevelds taal het meest opvalt zijn de vele inkleuringen. De tekst loopt over van de beeldspraak. Als iemand iets zegt, en bij veel observaties die Jas doet, volgt er, vooral in het begin, een vergelijking en heel vaak is dat een cru of onsmakelijk beeld. Na korte tijd wordt dat vermoeiend.
Haar beeldenrijkdom is onuitputtelijk, maar loopt over van dwarsigheid.
Een heel enkele keer laat ze je glimlachen: "De bomen staan in een rijtje, met hun koppen gebogen richting mijn slaapkamer, als een groep ouderlingen die ons afluistert", of: moeder maakt een opmerking "die juskuiltjes in haar wangen maakt".
Het meest komen echter de onsmakelijke of crue beelden op je netvlies: broer Obbe "roerde verveeld met een vinger in zijn melk, hield een vel in de lucht en smeerde het aan het tafelkleed. Het bleef plakken als een witachtig stuk snot", en bij een andere maaltijd: "Weet je hoe een ongeluk in een voetgangerstunnel er uitziet ? Hij doet zijn mond open. Ik zie een waterig aardappelpapje met stukjes snijboon, het lijkt op kots", of: "Een halfverbrande lampion ligt op het asfalt. Het groene kaarsje ligt er platgetrapt als een kwak ganzenkak naast".
De vergelijkingen zijn ook vaak niet te begrijpen. Over haar zusje: "Haar rechter oog loenst, alsof ze voortdurend aan het bijstellen is om je er scherp in te krijgen, als de sluitertijd van een fototoestel". Wat uit deze citaten mag blijken is dat de zinnen soms nogal stroef lopen. Ze nemen je niet mee in hun stroom.
Het boek lijkt in hoge mate autobiografisch, maar dan misschien meer vanuit de persoon Marieke Rijneveld, dan in de feitelijke gebeurtenissen. Alsof ze een eigen depressiviteit van zich af moet schrijven. In een interview met Toef Jaeger in augustus 2020 legt ze de nadruk op het constant zoeken naar zichzelf. Dat kan hierop duiden. Ze laat in dat interview wel een open, eerlijke en gevoelvolle vrouw zien, die er zich zeer van bewust is hoe ze zelf in elkaar zit.
In 'De Avond is Ongemak' proef je tussen de zwartgallige regels ook een zekere tederheid. Maar veel enthousiasme kan ik voor dit boek niet opbrengen.
> Crailo, april 2020
17
2
Reageer op deze recensie
