Rauw pleidooi voor zorg voor nabestaanden

Matteo en S. gaan na zeven jaar goede en op het einde iets te veel slechte tijden moeizaam uit elkaar. Enkele maanden later pleegt S. zelfmoord en het is Matteo die hem vindt. Hij valt, diep, diep in een heel zwart gat. Naast alle goedbedoelde, maar vaak totaal ontoereikende adviezen van vrienden, krijgt hij één advies dat hem weliswaar niet troost – dat kan ook niet, hij is immers ontroostbaar - maar dat hem wél richting geeft, een houvast, een doel om later, als hij zover is, uit de put mee te klimmen. Hij is een schrijver, dus hij moet opschrijven wat er door hem heen gaat, al zijn het slechts fragmenten, scherven en brokstukken. Het is geen dagboek, maar desalniettemin is het de waarheid. Dus Matteo schrijft zijn moeizaam relaas, over hoe het is om achter te blijven met zo’n groot, rauw verdriet.

Dat boek wordt Zij die achterblijven van de Italiaanse auteur, redacteur en scenarioschrijver Matteo B. Bianchi. Het is naar het Nederlands vertaald door Manon Smits, verscheen in acht landen, waaronder de VS, Duitsland en Frankrijk en kwam in Italië op de longlist voor de Premio Strega 2023.

De lezer wordt in dit boek overspoeld met de vele gevoelens die door een ‘overlever’ heen gaan. Hoe hij eerst verdoofd is voor alles en daarna overal betekenis en herkenning in vindt. Het schuldgevoel - want had hij niet meer kunnen doen om dit te voorkomen -, de paniek, de fysieke gevolgen, hij valt af en wordt versneld grijs en oud, de haat en de vele verschillende tegenstrijdige gevoelens, soms op hetzelfde moment.

De taal waarin de auteur dit alles neerpent, is van een grote schoonheid, met knappe bruggetjes, mooie beelden en poëtische vergelijkingen.

‘Later ben ik teruggekeerd naar de muziek. Langzaam, als iemand die opnieuw moet leren lopen. Stapje voor stapje.’

‘Er kwam geen einde aan onze scheiding, talloze schakeringen van vaarwel.’

Dit is een fragmentarisch boek, vol herinneringen, gevoelens, mijmeringen. Het boek is ook een oproep aan nabestaanden om zichzelf te leren vergeven. Immers: ‘Als we willen doorgaan met ons leven, zullen we ooit mededogen met onszelf moeten hebben en moeten ophouden onszelf te veroordelen.’

Zij die achterblijven is echter bovenal een roep om aandacht voor de achterblijvers en een pleidooi voor veel meer geïnstitutionaliseerde hulp. De schrijver bevraagt hulpverleners, mediums, artsen, psychologen, ervaringsdeskundigen. In zijn zoektocht naar manieren om zijn pijn en rouw het hoofd te bieden, vond hij nergens literatuur of hulpgroepen voor nabestaanden. Hij biedt de lezer een stand van zaken voor Italië, maar ook internationaal. Voor elke suïcide zijn er tussen de zes en tien achterblijvers (ouders, vrienden, kinderen, partners). Dit zijn elk jaar weer talloze mensen die geen wetenschappelijk onderzochte handvatten aangereikt krijgen. Eeuwenlang was er zelfs geen preventie voorhanden tegen suïcide. Het werd beschreven, er werd over verteld, het werd veroordeeld, maar er werd niets uitgewerkt ter preventie ervan. Tegenwoordig wordt er wel rond preventie gewerkt, maar de auteur roept op om ook de nabestaanden, de achterblijvers niet te vergeten. Reeds bestaande initiatieven zijn door vrijwilligers uit de grond gestampt en zijn schaars.

Matteo Bianchi’s verslag van de onnoemelijke pijn die achterblijvers treft, raakt diep en blijft nazinderen. Hoewel het een relaas vol fragmenten is en dus geen ‘perfecte puzzel’ biedt op het einde, geeft het boek een meer dan duidelijke weergave van hoe rouw er zoal kan uitzien en hoe hard hulp na suïcide nodig is voor wie achterblijft.

Wil jij ook meer en leuker lezen? Lees dan dit boek voor de Hebban Reading Challenge van 2024!

Vink er bijvoorbeeld de volgende checklistcategorieën mee af: 'Lees een bitter boek' en 'Lees een duister boek'. Meedoen kan via Hebban.nl/challenge.