Lezersrecensie
Belangrijk thema, gekunsteld verteld
Volgens de achterflap is dit boek een surrealistische zoektocht naar oorsprong, identiteit en betekenis. Elke, de hoofdpersoon in dit boek, verbijt haar teleurstelling, omdat haar innovatieve veredeling van pompoen Aparche is achterhaald. ABC Seeds, een concurrent, kwam net iets eerder met een nieuwe soort op de markt. Zes jaar werk voor niks, weg kans op succes. Zij besluit het roer om te gooien en vertrekt naar een Waddeneiland, om een bepaald erwten ras weer terug te brengen naar zijn wilde kern. Zij wil de erwt ontedelen, en minder fragiel maken, minder zoet, robuuster en zelfredzaam. Het omgekeerde van veredeling.
Gaandeweg het verhaal wordt duidelijk dat zij haar altijd met zich mee torst: “de vrouw die zij nooit werd”. Al van jongs af aan zou Elke liever een jongen zijn geweest. Zo werd zij ook door anderen bekeken. De eerste tekenen hiervan deden zich al voor tijdens een verkleedpartijtje in haar kindertijd. Door deze verhaallijn heen speelt zich een tweede verhaallijn af over een zekere Ra, een verre voorouder van negenduizend jaar geleden, een even oude moedersteen, en “binnenwezens”. Ra is een “middenmens”, tussen God en mens, vrouw en man. Net als Elke is Ra een eenling op drift, die nergens bij lijkt te passen. Moet deze mens veranderen, of de groep – of misschien hun gezamenlijke wereldbeeld? Aan het eind van het boek ontmoet Elke een vrouw, Wanda. Zij houden elkaar een spiegel voor.
Onlangs las ik een citaat van Edmund Wilson: “Geen twee mensen hebben ooit hetzelfde boek gelezen”. Dat blijkt ook bij dit boek. De recensies zijn lovend. De een noemt het boek gelaagd, rijk van taal, volstrekt origineel, een ontroerende zoektocht inwaarts. Een ander bestempelt het boek als volstrekt origineel en compromisloos, stilistisch zonder gelijke in het hedendaagse proza, en noemt Heitman een knap en origineel denker. Inderdaad staan er mooie zinnen in, zoals “De ochtend is alvast begonnen zonder mij”. En indringende passages, die te denken geven. Bijvoorbeeld: “We boetseren elkaar en later onszelf in de gewenste vorm. Middelmatigheid is het veiligst. Maar als de klei hard is, valt er niets meer te boetseren.” Een ontboezeming als “de vrouw die ik nooit werd snapt niet waarom ik haar geen ruimte gaf. Dan was alles zoveel makkelijker geweest, de mensen hadden zoveel makkelijke van me kunnen houden” raakt en ontroert. Ook staan er mooie en goed verwoordde observaties in, bijvoorbeeld van spelende honden, en kleine filosofische bespiegelingen, over de betekenis van (veranderende) paradigma’s. Knap ook hoe de schrijfster de kennis uit haar studie biologie en haar ervaring met biologische groenteteelt in haar boek heeft verwerkt. Een zin als: “eenkoorn, emmer, erwt en vlas deelden een overeenkomst met hun stenen hoeder: tweeslachtelijkheid”, sluit goed aan op Elke’s persoonlijke verhaal.
Maar als geheel vind ik haar boek chaotisch, gekunsteld, en bij vlagen absurd. Het verhaal spring van de hak op de tak en bewandelt veel zijpaden. Het verhaal over Ra blijft vaag en lijkt er met de haren bijgesleept. Een figuur als “de Waker” komt niet uit de verf. De betekenis van Werner voor het verhaal en het Indonesische eiland Flores, en ook die van oom Filip(s) en diens vakantiehuis is niet sterk. Ik heb het boek alleen uitgelezen omdat het was ingebracht in een leesclub waar ik net lid van was geworden. In een tijd dat de LHBTQ gemeenschap nog steeds vecht voor erkenning en mogen zijn wie men is, verdient een verhaal over een vrouw die worstelt met haar identiteit een beter podium.
Gaandeweg het verhaal wordt duidelijk dat zij haar altijd met zich mee torst: “de vrouw die zij nooit werd”. Al van jongs af aan zou Elke liever een jongen zijn geweest. Zo werd zij ook door anderen bekeken. De eerste tekenen hiervan deden zich al voor tijdens een verkleedpartijtje in haar kindertijd. Door deze verhaallijn heen speelt zich een tweede verhaallijn af over een zekere Ra, een verre voorouder van negenduizend jaar geleden, een even oude moedersteen, en “binnenwezens”. Ra is een “middenmens”, tussen God en mens, vrouw en man. Net als Elke is Ra een eenling op drift, die nergens bij lijkt te passen. Moet deze mens veranderen, of de groep – of misschien hun gezamenlijke wereldbeeld? Aan het eind van het boek ontmoet Elke een vrouw, Wanda. Zij houden elkaar een spiegel voor.
Onlangs las ik een citaat van Edmund Wilson: “Geen twee mensen hebben ooit hetzelfde boek gelezen”. Dat blijkt ook bij dit boek. De recensies zijn lovend. De een noemt het boek gelaagd, rijk van taal, volstrekt origineel, een ontroerende zoektocht inwaarts. Een ander bestempelt het boek als volstrekt origineel en compromisloos, stilistisch zonder gelijke in het hedendaagse proza, en noemt Heitman een knap en origineel denker. Inderdaad staan er mooie zinnen in, zoals “De ochtend is alvast begonnen zonder mij”. En indringende passages, die te denken geven. Bijvoorbeeld: “We boetseren elkaar en later onszelf in de gewenste vorm. Middelmatigheid is het veiligst. Maar als de klei hard is, valt er niets meer te boetseren.” Een ontboezeming als “de vrouw die ik nooit werd snapt niet waarom ik haar geen ruimte gaf. Dan was alles zoveel makkelijker geweest, de mensen hadden zoveel makkelijke van me kunnen houden” raakt en ontroert. Ook staan er mooie en goed verwoordde observaties in, bijvoorbeeld van spelende honden, en kleine filosofische bespiegelingen, over de betekenis van (veranderende) paradigma’s. Knap ook hoe de schrijfster de kennis uit haar studie biologie en haar ervaring met biologische groenteteelt in haar boek heeft verwerkt. Een zin als: “eenkoorn, emmer, erwt en vlas deelden een overeenkomst met hun stenen hoeder: tweeslachtelijkheid”, sluit goed aan op Elke’s persoonlijke verhaal.
Maar als geheel vind ik haar boek chaotisch, gekunsteld, en bij vlagen absurd. Het verhaal spring van de hak op de tak en bewandelt veel zijpaden. Het verhaal over Ra blijft vaag en lijkt er met de haren bijgesleept. Een figuur als “de Waker” komt niet uit de verf. De betekenis van Werner voor het verhaal en het Indonesische eiland Flores, en ook die van oom Filip(s) en diens vakantiehuis is niet sterk. Ik heb het boek alleen uitgelezen omdat het was ingebracht in een leesclub waar ik net lid van was geworden. In een tijd dat de LHBTQ gemeenschap nog steeds vecht voor erkenning en mogen zijn wie men is, verdient een verhaal over een vrouw die worstelt met haar identiteit een beter podium.
1
Reageer op deze recensie