Een huiveringwekkend kijkje achter de schermen bij een Noorse sekte met Nederlandse vertakking

Een onderzoeksjournaliste licht een sekte door, gedreven door erg persoonlijke motieven. In de loop van het verhaal wordt het hoe en waarom vanuit de geschiedenis duidelijk gemaakt. Van bij het begin is er een soort creepy spanning op de achtergrond aanwezig Van het nawoord weten we dat er een gedegen achtergrondonderzoek aan vooraf ging, toch zitten er een aantal elementen in die vragen oproepen.
Dus hoewel het sluitend in mekaar zit overtuigt het niet helemaal.

We kunnen grosso modo twee verhaallijnen onderscheiden die zich naargelang het boek vordert steeds meer met mekaar verweven geraken.
Het verhaal van Ira die worstelt met problemen uit haar verleden, haar bestaan als journaliste bij een plaatselijk krantje radicaal achter zich laat. Zij gaat voluit verder als undercover onderzoeksjournaliste bij Het Noors Genootschap om antwoorden te krijgen op vragen uit haar verleden.
Dit chronologische relaas wordt stelselmatig onderbroken door flashbacks die de lezer veel meer inzicht geven in de problemen in het heden. Die flashbacks gaan terug tot de stichting van het Genootschap en laten dan via wisselende perspectieven zien wat er in het verleden misliep en hoe Ira in haar huidige situatie is terecht gekomen. Dat is een verhaal van geloof, het zich afsluiten van de buitenwereld en de gevolgen daarvan: corruptie, geld- en machtshonger resulterend in moord. Dit wordt altijd erg persoonlijk gemaakt, de namen van de betrokkenen worden duidelijk vermeld.
Op die manier wordt het onderzoek van Ira van bij het begin van een soort duiding voorzien die veel verder en dieper gaat dan wat Ira zelf te weten komt. Dit loopt onvermijdelijk naar een spannend en gewelddadig einde waarbij alles samen komt en waar de uitkomt voor Ira letterlijk een zaak van leven of dood vormt.

Het fundament van het verhaal vormt het reilen en zeilen binnen een sekte. Daar heeft Machteld Smid-Van Zalingen onderzoek naar verricht en ook betrokkenen geïnterviewd.
Juist het besloten karakter van zulk soort genootschappen zorgt voor een waas van geheimzinnigheid, dat al snel aanleiding vormt tot een aantal complottheorieën. Samen met het uitkomen van enkele echte schandalen rond sektes vormt dat de voedingsbodem voor heel wat boeken.
Ook een zoektocht naar het eigen verleden is niet bijster origineel.
Maar de uitwerking is dat wel. Te beginnen bij het feit dat het hier niet over een of andere exotische sekte in een warm klimaat gaat, maar een op het protestantse geloof gebaseerde sekte in Noorwegen met vertakkingen in o.a. Nederland.
Dus los van de achtergrond, onderzoeksjournalistiek moet nu eenmaal een geloofwaardig onderwerp hebben, is dit een erg origineel verhaal. Dat het soms heel erg vertrouwd aanvoelt doet geen afbreuk aan die originaliteit maar is een verwijzing naar het feit dat het zich allemaal hier en nu, in onze eigen maatschappij, afspeelt.

Er is niet echt een grote plotwending in het onderzoek dat Ira instelt, al gaat dat van een haast al te simpele infiltratie naar een zoektocht naar een ontsnapping waarbij haar leven op het spel staat.
Maar bij elke ontmoeting die Ira heeft, waarbij ze zich afvraagt in hoeverre ze die persoon kan vertrouwen, komen nieuwe elementen naar voor die wel degelijk een invloed hebben op de verdere gebeurtenissen. Ook de flashbacks geven heel wat meer inzicht maar dat is enkel gericht op de lezer, Ira is daar meestal niet van op de hoogte. Als gevolg ziet de lezer de plot andere nuances krijgen en het lot van Ira steeds duisterder worden, maar zijzelf blijft daar onwetend en daardooor soms nogal naïef onder.

De karakters beginnen nogal rudimentair waarbij ze in een soort organogram geplaatst worden die hun rol in het verhaal moet duidelijk maken. In elk van de nogal korte hoofdstukjes wordt dan het karakter en de achtergrond van de spelers een beetje verder uitgewerkt zodat naar het einde toe van de protagonisten een duidelijk uitgewerkt beeld bestaat.
De karakters worden vorm gegeven in functie van de verhaallijn en soms wekt dat wel enige verwondering. Zoals Ira, die last heeft van paniekaanvallen waarbij ze soms het bewustzijn verliest, maar niet twijfelt om in een sekte te infiltreren met gevaar voor eigen leven om haar carrière als onderzoeksjournaliste te lanceren en daar tevens haar familiale problemen, waarvan de oorzaak zich in het voor haar duistere verleden situeert en volledig verbonden is met Het Genooschap, situeert.
Naargelang het verhaal vordert worden de karakters steeds beter en dieper uitgewerkt. Beginnende bij hun fysieke voorkomen, familiale banden, rol in de maatschappij, het leven van Ira of bij Het Genootschap. Maar dan krijgen ze een historische context, een psychologische diepgang en een emotionele dimensie.
Toch zou dit beter kunnen, maar dat wordt verhinderd door het grote aantal van de karakters die een rol spelen, inclusief zij die in het verleden of in de loop van het verhaal de dood vinden of vonden. Heel wat van die karakters blijken na een tijd bijfiguren te zijn die verder geen noemenswaardige rol spelen maar die toch hun plaats (en aantal bladzijden) in het boek opeisten. Een verdere en diepere ontwikkeling van de hoofdkarakters zou waarschijnlijk toch wel overkill zijn en op de spanning wegen. Desalniettemin blijft de lezer hierdoor met een aantal (triviale) vragen zitten.

De sfeer van het verhaal is die van de hedendaagse onderzoeksjournalistiek in onze contreien. De auteur gebruikt haar literaire vrijheid om er een doorlopend spannend verhaal van te maken maar zowel de karakters en de locaties zijn erg herkenbaar. Ook de perikelen met mobiele telefoon en Tesla als groene auto (dat is ondertussen engiszins voorbijgestreefd doordat de geopolitiek en de echte politiek voortdurend wijzigen. Dit verhaal met deze plot kan nergens anders plaatsvinden qua locatie, setting of tijdgeest.
Wat het extra speciaal maakt is ook de link met Nederland waar Het Genootschap een vertakking heeft. Mogelijk minder dodelijk (dat blijft in mist gehuld) maar niettemin, als er 1 ding bijdraagt is het toch wel dat het allemaal ook hier zou kunnen gebeuren, ook al is Noorwegen op zich al vlak bij de deur.

De hoofdlijn is het verslag van een journaliste die een undercover onderzoek instelt bij een sekte. Naargelang ze de deksels van stinkende potjes oplicht evolueert de altijd aanwezige achtergrondspanning naar acuut doodsgevaar. Het begint met de vraag of haar cover zal ontmaskerd worden en bijkomend of ze haar lang geleden ontvoerde broertje zal vinden. Naargelang de gebeurtenissen elkaar opvolgen zal er telkens een nieuw element aan de algemene spanning toegevoegd worden. Zoals bij elke persoon die ze ontmoet en waarbij ze door haar tijdsnood onmiddellijk moet beslissen om die (gedeeltelijk) in vertrouwen te nemen of niet. Of het nieuwe element dat Odin junior vertegenwoordigt: kan ze die blijven ontwijken of volgt er een soort verzoening, een verkrachting of een gedwongen huwelijk.
De terloopse manier waarop er links en rechts doden vallen toont op zich het groter wordende doodsgevaar aan. De spanningslijn neemt eigenlijk nooit echt af. Op de momenten dat dat zou kunnen voert de schrijfster Gertrude ten tonele en die haat-haat verhouding zorgt dan toch weer voor extra spanning.
Merkwaardig genoeg zit het boek tjokvol spanning en actie en toch voelt het aan alsof het allemaal langzaam gaat, ondanks de korte tijdspanne van de hoofdlijn van het verhaal.

Het taalgebruik is dat van de links-groene elite zoals we dat gewoon zijn uit de media en de politiek. De "gewone" mensen uit Het Genootschap geven duidelijk blijk van de aanvaarding van hun onderdrukking, het valse veiligheidsgevoel van tot een selecte club te behoren en de fundamentalistische grondslagen van hun levenswijze en geloof.
Wanneer het gaat over mensen buiten diie toch wel intieme cirkel blijft het spraakgebruik dat van de groene elite, het wereldje waarin Ira zich thuisvoelt en waar ze ook zelf in gelooft. De schrijfster zoekt (bewust?) geen sensatie op, het verslag van haar onderzoek gebaseerd op de naakte en harde feiten moet van zichzelf sensationeel genoeg zijn. Dat geeft toch wel een enigszins vlakke indruk terwijl de individuele scènes wel prachtig zouden kunnen verfilmd worden.
En dan niet alleen de dialogen en acties maar ook de majestueuze en ongerepte natuur.

Ik kreeg geen klik met het boek en beleefde er dan ook weinig plezier aan. Naar het einde toe nam de spanning de overhand en dat las dan uiteraard makkelijker.
Maar ik kan me voorstellen dat liefhebbers van complottheoriën, sektes e.d. dit top vinden. Elk zijn meug natuurlijk. Het boek ligt me niet, terwijl de andere boeken van deze schrijfster, die met rechercheur Manon Dijkgraaf in de hoofdrol, veel beter bij mijn leessmaak aansluiten.