Een cold case van 75 jaar geleden... die plots hot wordt!

Bijna 75 jaar geleden wordt er een moord gepleegd. Pas nu wordt die ontdekt en – bijna een Hollywood klassieker – een oude rechercheur die zijn partner verloor en daar niet mee in het reine komt, wordt gekoppeld aan een groentje om deze cold case op te lossen. Of althans af te sluiten en te klasseren. Alle betrokkenen zijn immers al dood (ze zouden minstens 95 jaar zijn). Maar die bezigheidstherapie verandert in een gevaarlijk moordonderzoek als die cold case helemaal niet zo “cold” blijkt te zijn. En zo verloopt het verhaal van een gezapig onderzoek in het verleden naar een spannende thriller vandaag. Er komen nazi’s en collaborateurs met hun jodenhaat aan te pas – en er vallen opnieuw doden.
Het geheel blijft een mix van verleden en de gevolgen in het heden. Wat er vandaag gebeurt in Israël en Gaza, het Eurosongfestival en de reactie van de media verus die van het gewone volk erop maakt dit boek (ongetwijfeld ongepland) opnieuw brandend aktueel.

De intro betreft de moord op de jonge Joodse Esther in 1950. De oorzaak heeft te maken met jodenhaat en het verbergen van iets – meer details krijgen we niet. Dat zal de inhoud van het boek zijn.
De restanten van het slachtoffer worden bijna 75 jaar later opgegraven bij het opnieuw aan de oppervlakte komen van de Gender, een vroeger overdekte waterloop in Eindhoven.
De pers springt daarop en de hoofdinspekteur zet er een inspekteur op die eigenlijk medisch afgekeurd is voor aktieve buitendienst. Bovendien teamt hij hem met een groentje, een jonge rechercheur die nog alles te leren heeft.
De speurders zullen al snel assistentie krijgen van een heel bekwame patholoog. Een cold case blijkt een moord te zijn, en het onderzoek dat als een formaliteit gezien wordt groeit uit tot een onderzoek naar een link van de moord naar het heden.
De gedoodverfde opvolger van de hoofdinspekteur zal hen aktief proberen tegen te werken.
Een slapende nazistische cel wordt gewekt en gealarmeerd door het onderzoek. Zij zullen drastische maatregelen nemen die hen uiteindelijk meer nog dan het onderzoek de das zullen omdoen.
Doorheen dat alles loopt het proces van oude rechercheur Gerard Vermeulen die zijn leven op de rails moet krijgen en terug de topspeurder van weleer wil worden, met zijn groentje assistent Luuk van Nuunen.
Het onderzoek wordt chronologisch verteld naargelang er gegevens naar boven komen en de zaak naar een oplossing groeit, maar het vinden van de gegevens gebeurt natuurlijk door het intensief graven in het verleden.

Heel wat elementen komen heel bekend over: het rugzakje van een oude rechercheur, het gedwongen partnerschap met een groentje, een cold case die toch heel belangrijk zal worden, interne tegenwerking bij de politie. Ook een geheimzinnige en slapende cel als overblijfsel van het nazi-regime is niet nieuw en zelfs in een bepaalde vorm authentiek en bewezen. De combinatie met Eindhoven en de gebeurtenissen rond de Gender maken het geheel toch wel origineel zodat er geen déjà-vu gevoel optreedt.
In het eerste deel van het verhaal worden de plotwendingen vooral beperkt tot de veranderingen (langzaam) in het leven en het gedrag van Gerard en de relatie in het partnerschap met Luuk. Telkens opnieuw probeert inspekteur Van Woensel hen stokken in de wielen te steken en zal hoofdinspekteur Zegel hen de hand boven het hoofd houden. De ontmoeting met een zwerfster en haar hondje, de betrokkenheid van de vader van Gerard bij het dempen van de Gender zo vele jaren geleden en de geschiedenis van Eindhoven en Philiips zorgen voor een couleur locale en brengen het onderzoek langzaam in een stroomversnelling. Een aantal ontdekkingen en gebeurtenissen zorgen voor kleine maar ook enkel belangrijke plotwendingen, waarbij het als het ware van een detective transformeert in een thriller. Naar het einde toe vallen er een paar doden, een dakloze zonder hoop, een oude Joodse vrouw en een rijk Duits zakenman. Dat heeft telkens een impact op het speurdersduo en dus op het onderzoek dat dan al lang geen cold case meer is. De grootste plotwending is natuurlijk de eindontknoping waarbij het verleden het heden inhaalt en een paar hele vuile streken worden blootgelegd. Dat komt onverwacht maar de uiteindelijke afloop is dat mogelijk nog meer.

Andrej Verhoeks heeft mooi met de tijd gespeeld zodat hij de relatief korte tijd van het onderzoek over een veel langere tijdsspanne kan uitsmeren. Daardoor krijgen we bij Gerard een echte evolutie te zien, van gelukkig getrouwd man, weduwnaar en puik inspekteur, over iemand die getraumatiseerd en daardoor ongeschikt voor aktieve dienst wordt doordat zijn partner wordt vermoord naar iemand die de kans op een nieuw begin – heel aarzelend – aangrijpt.
Ook Van Woensel maakt een evolutie door net zoals Zegel, bij de anderen blijft alles wat we van hen te weten komen beperkt tot het onderzoek en dat geeft hen niet echt de kans om te evolueren. De Duitsers en met hen verbonden personages evolueren niet echt maar zullen wel zelfs voor elkaar onverwachte handelingen stellen zodat dat toch als een soort evolutie kan gezien worden.
Gerard wordt heel gedetailleerd uitgewerkt, bij de anderen is dat minder al worden er wel heel wat leugens en halve waarheden doorprikt. Dat zorgt toch voor een beter begrip van de achtergronden van de personages.
Een klein deel van het verhaal speelt in de jaren vlak na WOII, de moord in 1950. In Eindhoven in Nederland. De reactie na 75 jaar verwijst ook echt wel naar Nederland, waar de Duitse inval tot op heden veel harder speelt dan bijvoorbeeld in Vlaanderen. Eindhoven en de Gender met het overdekken van waterlopen die nu onder groene druk weer worden opengelegd is ook moeilijker buiten Nederland te situeren. De tijdgeest voor de moord en de omstandigheden verwijst naar trieste feiten die zich ook elders voordeden, en dat geldt ook voor de gebeurtenissen rond gestolen jodengoed en jodenhaat tot op vandaag. Zoals de auteur zelf in het nawoord zegt, dit was de bedoeling en dat is dan ook gelukt.

De spanning evolueert. Na het vinden van het lijkt begint het onderzoek en op dat moment heerst er meer spanning in verband met het onderzoeksteam dan met het onderzoek zelf. Gerard en Luuk, de erg minimale vorderingen in het onderzoek versus de slechte indruk die Gerard maakt en die het onderzoek in gevaar brengt. Na de interventie en de bevindingen van de patholoog komen de pesterijen en tegenkanting van Van Woensel en de commentaren in de kranten aan bod waarbij het verderzetten van het onderzoek opnieuw aan een zijden draadje hangt.
Maar dan volgen de ontdekkingen zich snel op en is er geen sprake meer van het onderzoek onafgerond te stoppen – de spanning wordt dan die van een thriller die rond een moordzaak is opgebouwd. Met enkele nieuwe doden en moorden ter ondersteuning.
De spanning verandert maar het boek is boeiend en houdt de aandacht vast vanaf het eerste hoofdstuk. Ook wanneer er helemaal geen sprake is van bloedstollende spanning.

Het taalgebruik van de zwerfster is anders dan die van de speurders, dat van de patholoog verschilt hemelsbreed van dat van de moeder van Geraard. De Duitse sympathisanten krijgen een kille en moordlustige manier van spreken zonder karikaturaal te worden. Dat heeft de auteur heel goed gedaan, zonder te overdrijven en bijgevolg ook heel geloofwaardig.
Waar Gerard met zichzelf in de knoop ligt/in discussie gaat is het bijwijlen vlak, maar dat wordt dan gecompenseerd door de handelingen in zijn dronkemansroes, het omgaan met de kater, de vuile kleren en kamer die je haast kan ruiken. Uiteraard is het naar het tweede deel van het boek toe een aktiethriller en dat kan je meteen verfilmen.

Ik heb er van genoten, misschien net niet de absolute top maar dichtbij genoeg om het later nog eens een keertje opnieuw te lezen. De actualiteit is een toevallige meenemer voor de schrijver maar dat speelt natuurlijk wel mee bij het lezen, als je vlak voordien de krant hebt gelezen of naar het nieuws gekeken. Ik kende de schrijver nog niet maar ga die nu wel volgen. Het is zeker een aanrader maar ook een afgerond geheel. Ik weet niet of het wel een goed idee zou zijn om er een vervolg proberen aan te breien.