Als je niets meer hebt dan elkaar

In 2016 heb ik Marek geïnterviewd voor Hebban. We bespraken toen zijn roman/verhalenbundel 'Anna in kaart gebracht'. Deze roman, of volgens sommigen verhalenbundel, is zeer fragmentarisch opgebouwd. Toen al vertelde hij me dat 'Materiaalmoeheid' een veel traditioneler opzet had, mede vanwege het thema: de uitzichtloze situatie van vluchtelingen uit het Midden-Oosten in Europa. “Dat verhaal is te heftig om fragmentarisch op te bouwen. De erbarmelijke toestanden van de hoofdpersonen vragen al genoeg van de lezer. Een ingewikkelde compositie zou te veel van de lezer vergen.” Een waarheid als een koe.

'Materiaalmoeheid' is het verhaal van twee tienerbroers. De roman wisselt af tussen de een en de ander. Op weg naar ‘een stad in het noorden’ – de naam van de stad wordt nergens prijsgegeven – verliezen de twee elkaar uit het oog. De oudste van de twee, Amir, wordt door mensensmokkelaars meegenomen, terwijl zijn jongere broertje (naamloos) achterblijft. Waar zij zich bevinden blijft onduidelijk. In tegenstelling tot Amir is de jongste van de twee volstrekt alleen, ontmoet hij geen mensen, behalve de keer dat de politie hem op de hielen zit. Hij zwerft door een bevroren streek. De behoefte aan eten en vooral aan water heeft Šindelka knap weten te tonen, zo erg zelfs dat je dorst krijgt bij bepaalde passages. Maar vooral de uitzichtloosheid, het onmenselijke beleid waardoor de jongens tot wanhoop worden gedreven, maakt 'Materiaalmoeheid' tot een inktzwarte roman.

Op 3 juni interviewde vertaler Edgar de Bruin Šindelka bij de Haagse Kunstkring. Daar liet Marek zich ontvallen dat hij bewust niet het land had genoemd waar het verhaal zich afspeelt. “In de Tsjechische Republiek ben je beter af als gevangene dan als vluchteling.” Dat geldt voor meerdere zogenaamde transitlanden. Het boek zou bij voorbaat zijn neergesabeld door de Tsjechische pers als hij het daar zou situeren. Ondanks dat heeft de publicatie van het boek geresulteerd in een lawine van hatemail. Ook de afkomst van de broers laat Šindelka in het midden. “Als ik in de eerste zinnen had gemeld dat het jongens van Arabische origine betreft, zouden mensen niet verder lezen.”

'Materiaalmoeheid' is een roman met een boodschap. Laat jij je beïnvloeden door de negatieve geluiden van populisten en opruiende media? Ben je überhaupt weleens een vluchteling tegengekomen en, zo ja, beviel het? Vooral ook is het een roman over de band tussen twee broers, jongens die niets meer hebben dan elkaar, en elkaar door het lot uit het oog verliezen. De prachtige vertaling van Edgar de Bruin maakt 'Materiaalmoeheid' compleet: dit boek moet u kopen!