Een boek over verzoening

Tussen twee foto’s meandert de debuutroman Door jouw ogen van de Vlaamse auteur Hans Fiers (1965). Op de cover staat een foto van een jongen en een meisje. Het zouden zomaar Driek en Adèle Buntinckx kunnen zijn, de hoofdpersonages uit de roman. Ze wonen in Belgisch Limburg op een boerderij waar de beste sterappels uit de regio geteeld worden. Ze hebben te lijden van een tirannieke vader, Achiel, een bruut van een man. En dan is er nog de dood van Achiels echtgenote Leonie. Daar mag niet over gesproken worden. Het verleden wordt ook fysiek afgegrendeld. Alles wat met Leonie te maken heeft zit inde voormalige koestal achter slot en grendel. Een Duitse seizoenarbeider, een plukker, heeft dat op zijn geweten wordt aan de vijfjarige Driek verteld. Dan verdwijnt ook zijn zuster Adèle, die als een moeder over Driek waakte, onverwacht. Ze laat een briefje achter met daarop de tekst ‘Ik kom je halen, kleine broer. Beloofd.’ Maar Adèle komt niet. Wat is er gebeurd? De haat tegen alles wat Duits is wordt steeds sterker bij Driek. Als dan de Grote Oorlog in 1914 uitbreekt meldt Driek zich als vrijwilliger. Hij is scherpschutter en wordt naar het front gestuurd. ‘Een voor een stempelde de sergeant de vrijheid van de mannen naar het verleden.’

Zijn ambitie is om uit wraak tweehonderd tweeënvijftig Duitsers doodschieten, een voor elke maand dat hij zijn moeder mist. Op de slagvelden van West-Vlaanderen gebeurt er echter iets totaal anders waardoor hij met andere ogen naar de wereld kijkt.

De tweede foto staat achter in het boek afgedrukt en laat drie Duitse soldaten zien die een Belgische militair uit een bomkrater redden. Als je zo’n foto bekijkt kijk je toch ook weer anders naar de wreedheid van die Eerste Wereldoorlog waarin het dus ook voorkwam dat men elkaar hielp. Immers zowel aan de Duitse als aan de kant van de geallieerden werden jonge kerels als kanonnenvoer het slagveld opgestuurd omwille van de macht. En werden hele volken door propaganda en leugens tegen elkaar opgezet. Die foto staat natuurlijk niet zomaar in het boek.

Door jouw ogen is een prachtige titel voor een boek waarin vanuit verschillende perspectieven naar de oorlog wordt gekeken. De waanzin en de onzin van het oorlog voeren, het verscheurende effect op gezinnen, de wreedheid, het gemis aan alles, maar ook vergeving, vriendschap en hoop hebben een plek gekregen in deze roman. Naast de waanzin van de oorlog zijn het steeds liefde en het respect voor elkaar te zijn die overwinnen. Hans Fiers laat de lezer zich afvragen met welke ogen hij/zij naar het geweld krijgt. De geschiedenis van de familie Buntinckx en de wereldgeschiedenis worden als het ware met elkaar verbonden. Zo wordt het verhaal een universeel verhaal. Waarom in onenigheid met elkaar leven in plaats van in harmonie? Waarom haat en geen vergeving?

Hans Fiers zet een geloofwaardig, goed geconstrueerd, sterk en spannend verhaal neer met mensen van vlees en bloed. Al moet wel gezegd worden dat in de ontknoping het toeval wel een erg grote rol speelt. Ieder van de personages heeft zijn eigen geheim, zijn eigen verhaal. Door flashbacks te gebruiken en vanuit verschillende perspectieven te schrijven (nu eens vanuit Driek, dan weer vanuit vader Achiel of dochter Adèle) slaagt Fiers erin de personages verder uit te diepen en ontstaat begrip voor hun handelen, ontwikkelen de personages zich. Zelfs het sterkste personage heeft zijn zwakke en tedere kanten. Op een heel organische wijze hebben historische gebeurtenissen en plaatsen een plek gekregen in de roman. En dan gaat het niet alleen om de strijd bij Tervate aan de IJzer, de Dodengang bij de Diksmuidse deelgemeente Kaaskerke, maar ook de verwoesting van Moelingen in de Voerstreek in Limburg.

Erg sterk is Hans Fiers in het neerzetten van sfeer. Je voelt als het ware de lente als hij schrijft ‘het gekwetter uit de struiken en bomen rondom spetterde als druppeltjes geluid op het erf’. De gevoeligheid voor taal en de inleving in de personages speelt door de hele roman. Een prachtige poëtische passage is het moment waarop Adèle haar broertje door middel van een sprookje duidelijk maakt waarom zijn opgebaarde moeder aan een kant van haar gezicht zwart is. Zo precies passend bij de gedachtewereld van een kind van vijf jaar. Ontroerend mooi evenals het einde van het boek waar Driek beseft dat wraak nemen niets oplost en zinloos is.

Door jouw ogen is een overtuigend debuut. Hopelijk duurt het geen twaalf jaar eer de volgende roman van Hans Fiers verschijnt!