Slim zijn is iets anders dan er slim uitzien

Vos is op wandel. Parmantig, snuit vooruit, oortjes gespitst en pootjes achter op de rug kuiert hij door het bos. Hij voelt zich wat eenzaam, maar zijn pas is opgewekt. Tot hij iets op het pad ziet liggen: een bril. Zonder aarzelen zet hij hem op. In een waterplas bekijkt hij zichzelf. De wereld is plots wazig geworden, maar wat doet het ertoe? Vos ziet er zéér wijs uit. En dat gevoel is voor hem meer waard dan een helder zicht. “Die bril ging hij voorlopig dragen.”

Vanaf dat moment is de verwarring compleet. Hij botst tegen een boom (of was het een meneer?), stoot zich aan een eland (die dan weer op een boom lijkt) en tast met gestrekte voorpoten zijn weg naar huis af. Alles is mistig, letterlijk én figuurlijk. Maar in plaats van te twijfelen aan zijn nieuwe accessoire, grijpt Vos elk incident aan om zijn zogenaamd hogere intellect te bevestigen. Dat bomen niets terugzeggen? Logisch, ze zijn sprakeloos door zijn wijsheid!

Een feest van taal en beeld
Daan Remmerts de Vries is een meester in het combineren van taal en illustratie. De tekst is eenvoudig maar gelaagd, met humoristische zinnen die kleuters zullen doen giechelen en volwassenen subtiel op het verkeerde been zetten. Woordgrapjes en taalspelletjes zijn nooit ver weg. Vos zegt bijvoorbeeld “Sorry, meneer” tegen een boom, en bedenkt er zelf een hele verklaring bij. Die luchtige, absurde logica is heerlijk herkenbaar voor kinderen – en ontwapenend grappig voor voorlezers.

Tegelijkertijd is het boek ook visueel bijzonder. Remmerts de Vries tekent in frisse, losse aquarellen. Bovenaan elke pagina zien we grote illustraties in dromerige kleuren; onderaan staat de tekst, kort maar krachtig. Als Vos door de bril kijkt, verandert ook de stijl van de illustraties: alles wordt wazig, contouren vervagen, kleuren lopen uit, vloeien in elkaar over. De lezer ziet zo letterlijk méér dan Vos zelf.

Opvallend zijn de spreads waarin je twee perspectieven naast elkaar ziet – scherp versus vaag. Een feest voor wie goed kijkt. En wie dat niet meteen doet, krijgt vanzelf een uitnodiging van Vos zelf: kijk eens wat beter, niet alleen met je ogen, maar ook met je hart.

Een ontmoeting in de mist
Op zijn tocht botst Vos uiteindelijk tegen een ander dier (iets met een bril) dat ook door de mist dwaalt. Hun ontmoeting is hartverwarmend én filosofisch. “Sommige dieren schrikken van mijn uiterlijk,” zegt zij. “Maar dat komt omdat ze niet goed kijken. Ze zien alleen de buitenkant, niet wat erachter zit.”

Dit terloopse zinnetje vormt de morele kern van het boek. Het leert kinderen – en ons – dat kijken niet hetzelfde is als zien. Dat je pas écht contact maakt als je voorbij het oppervlak durft te gaan. Het contact tussen Vos en het andere dier, twee eenzaten in een wazige wereld, is oprecht en ontroerend. Ze herkennen iets in elkaar, zonder alles van elkaar te zien.

En als blijkt dat de bril eigenlijk van haar is? Dan is de schrik groot, vooral bij Vos. Hij rent weg, net als zij. Maar het slotbeeld suggereert voorzichtig dat dit niet het einde is – misschien zelfs een begin.

Herkenbare vos, diepere laag
Vos’ gedrag is herkenbaar, zijn onnozelheid ontwapenend. Hij zoekt naar verbinding, contact en offert daarvoor zelfs zijn zicht op de werkelijkheid op.

Ook de illustraties vertellen op subtiele wijze iets over karakter. Vos woont in een haast protserige villa-met-oprijlaan, het andere dier in een bescheiden schuur.

Een boek om in te verdwalen
Een bril voor Vos is een boek dat je steeds opnieuw kunt lezen – en telkens iets nieuws in ontdekt. Het zit vol herkenbare situaties, grappige dialogen, en zet tegelijk aan tot nadenken. Over zien en gezien worden. Over hoe we oordelen op uiterlijk. En over de noodzaak om écht contact te maken, zelfs als je elkaar maar half kunt zien. Een prentenboek om telkens opnieuw te (her)bekijken – met of zonder bril.

—

Voor het eerst gepubliceerd op Boekenkrant.com