Pakkende memoires van een oorlogsverslaggever

De titel van dit non-fictie, auto-biografische "Mijn Kleine Oorlog" van Rudi Vranckx komt van een ander boek. Vlaamse lezers kennen ongetwijfeld de roman van Paul Boons met dezelfde titel. Die begrijpen wel dat het 'kleine' niet alleen ironisch wordt bedoeld.

Ik schrijf dit maar voor de zekerheid; omdat ik merkte dat veel Nederlandse lezers dit niet weten. Ze kennen waarschijnlijk journalist Rudi Vranckx helemaal niet; tenzij ze regelmatig naar de VRT en vooral Canvas kijken.

Vranckx verschijnt regelmatig op de (Vlaamse) televisie. Hij is journalist, gespecialiseerd in het verslag doen van oorlogen. Net als Boon, heeft hij oog voor de gewone, de "kleine" mensen. Net als de roman van Boon, gebruikt Vranckx zijn aantekeningen, dagboeken, korte rapportages en verslagen. Net als in het boek van Boon gaat het om collaboratie, honger, bombardementen, gruwelen, verzet, God en geloof - onder extreme omstandigheden.

Maar meer dan dertig jaar aan het front, levert geen roman op. Dit is een pil van zo'n 440 bladzijden.

In de eerste 30 bladzijden beschrijft Vranckx hoe hij er toe kwam om naar oorlogsgebieden te gaan. Als kleine jongen hoorde hij verhalen van zijn opa over diens 'kleine oorlog': de Tweede Wereldoorlog. Na zijn studie aan de KU Leuven, belandt Vranckx bij toeval bij de Vlaamse omroep.

Deze journalist is erbij als de Berlijnse Muur valt en als de Balkanoorlog uitbreekt. Maar dit is niet zijn eerste boek, dus worden aan deze ingrijpende gebeurtenissen niet veel bladzijden gewijd.

Vooraan dit boek is er een nette inhoudsopgave. Er zijn verschillende delen: per oorlog die Vranckx versloeg één. Elk deel begint netjes met een kaartje van het gebied en belangrijke plaatsen. De delen verschillen in lengte. .

Elk deel bevat meerdere artikelen met titel. Sommige stukjes zijn kort, anderen pagina's lang. Denk aan columns, tijdschrift-artikelen, blog-post, korte schetsen, losse notities, dagboek-fragmenten. Ze zijn meestal chronologisch geordend.

Het start met de Golfoorlog (p 33 - 43). Niet dat die oorlog in ongeveer 10 pagina's afgesloten wordt. Wat er gebeurd is, hoe het nieuws gemanipuleerd werd, de vuile spelletjes, wat het effect was voor de bevolking: sommige onderwerpen passeren de revue als herinneringen tijdens latere oorlogen.

Neem het verhaal rond de Amerikaanse bommen met verarmd uranium, gebruikt tegen de vijand. Dat is even genoemd door Westerse journalisten en vervolgens vergeten. (Aan dergelijk tuig is door bedrijven flink verdiend. Komt daar ooit een Internationaal Tribunaal over?)

En de bevolking die óók gebombardeerd werd? Vranckx beschrijft hoe de meesten niet begrijpen wat er is gebeurd: waarom opeens die miskramen, zeldzame ziektes, ernstig mismaakte kinderen? En de bevolking had ook nog de pech te wonen in in een land, waar door sancties gebrek aan voedsel en medicijnen was. Daar merkten natuurlijk de rijken en machtigen weinig van.

Hoofdstukken en andere oorlogen verder, is er dan opeens dat korte verhaaltje: een Amerikaanse Golfoorlog veteraan heeft een crowd-funding project gestart. Zijn ziektekosten rijzen de pan uit en hij kan het niet meer betalen. Hij blijkt ook slachtoffer van diezelfde bommen met 'verarmd uranium'.

Vraag ik me als lezer af: wat was het verhaal over die bommen, wat was het excuus om dit soort rotzooi te gebruiken? Rotzooi die heus niet alleen vijandelijke troepen opblies. Inmidels stof dat van het land waait en in het water en voedsel zit, dat door wind wordt verspreid en via water ergens heen sijpelt of verdampt. Die rotzooi blijft niet hangen in een stad, een regio en splijt niet in 30 jaar tot onschuldig, ongevaarlijk. Let op: een terzijde van mij - de auteur focust op de effecten van de bommen op lokale "kleine" mensen die 'collateral damage' zijn.

Ondertussen wordt elke oorlog grimmiger. Vranckx merkt dat journalisten vogelvrij zijn geworden. Hij verliest niet alleen collega's door gevechten, onachtzaamheid, 'friendly fire'. Strijdende partijen zetten journalisten vast, ontvoeren ze en uiteindelijk worden er ook collega's onthoofd. Daarnaast staat Vranckx regelmatig stil bij het effect van zijn werk op hemzelf.

Maar zoals hij regelmatig beschrijft: veel mensen zijn bewonderenswaardig en aardig en proberen onder extreme omstandigheden toch het goede te doen. Mensen blijven hopen en willen dat de verschrikkelijke realiteit internationaal bekend wordt. Ze willen gehoord, erkend en waar nodig, geholpen worden.

Van de Golfoorlog, Gaza, oorlogen en genocide in Afrika, de 'War on Terror', de oorlog in Irak, de Arabische lente, naar IS - zoals Vranckx het persoonlijk beleefd heeft. En dan is er het laatste deel: de verplaatsing van oorlog naar Europa - de aanslagen hier.

Een confronterend boek, maar door de organisatie makkelijk weg te leggen als het allemaal te veel wordt, om later verder te lezen. Indrukwekkend en belangrijk: want er is al zoveel vergeten en zo weinig geleerd. Team Vranckx gaat ook regelmatig 'undercover', weigert aan leibandjes mee te lopen, blijft luis in de pels.

Er zijn prachtige cameo's van bijzondere mensen, zoals de dokter in Afrika die verminkte, verstoten vrouwen helpt. Schrijnende gevallen: Ibrahim's oma, jezidi-meisjes en andere slachtoffers. Maar ook hoop: de musici in Mosoel, die blijven musiceren en dromen van een betere toekomst.

Dit is een must-read; eigenlijk verplichte kost voor studenten - ondanks de verschrikkingen.
Maar ja: de meeste lezers zullen er niet aan willen en liever iets pakken dat makkelijker weg leest.