Een goed en toegankelijk boek over een actueel thema

‘Het tegenovergestelde van een mens’ gaat over Ida, een klimaatwetenschapper die na haar afstuderen naar Italië gaat om mee te werken aan een klimaatproject. Het bijzondere aan dit boek is dat het meerdere genres met elkaar verweeft: proza, poëzie en essay. De poëzie is duidelijk afgebakend, maar proza en essay lopen naadloos in elkaar over en ondersteunen elkaar. Combineer dat met de extreem korte hoofdstukken (soms korter dan een pagina) en je hebt een unieke roman.

Het boek draait om klimaatproblematiek, maar dat brengt allerlei subthema’s met zich mee. Eén van de subthema’s is egoïsme. Andere personages spreken Ida aan op haar egoïsme, maar het lijkt een boodschap te zijn die ook voor de lezer is bedoeld. Dat gebeurt bijvoorbeeld hier:

“‘Ik bedoel je niet dat je anderen niets gunt, Ida, ik bedoel letterlijk, het enige waar jij aan denkt: jezelf. Jij denkt dat de sleutel tot goed omgaan met anderen ergens in jezelf ligt, maar misschien zou het helpen om gewoon eens aan de ander te vragen wat hij of zij nodig heeft?’ (Marsman, 2017, 67)”

Als je het bovenstaande citaat niet op jezelf kunt betrekken, lukt dat je met het volgende citaat waarschijnlijk wel:

“‘Het ding is,’ zegt Sandra terwijl ze met een balpen iets opschrijft op haar notitieblok, ‘dat je jezelf niet belangrijker moet maken dan je bent.’

(…) Als iemand een fout maakt, dan draagt dat alleen maar bij aan zijn of haar middelmatigheid. Maar als jijzelf niet goed presteert, dan zul je jezelf al gauw de allerslechtste vinden. Ook dit is een vorm van jezelf belangrijk maken (Marsman, 2017, 38).”

Jezelf slecht vinden lijkt bescheiden, maar eigenlijk is het, zoals Lieke Marsman terecht schrijft, ook een vorm van jezelf belangrijk maken. Het boek zit vol met dat soort subtiele tegenstellingen, waardoor je als lezer steeds nieuwe inzichten verwerft. Andere tegenstellingen zijn bijvoorbeeld het schuren van natuur tegen cultuur of zelfs de titels van gedeelten van de roman: ‘Binnen blijven’ versus ‘The Great Outdoors’. Door dat ‘schuren’ ontstaan er conflicten op meer niveaus dan tussen alleen de personages, wat interessant is en de roman urgent maakt. Toch is het nergens belerend, zelfs in de essay-achtige gedeelten niet. Zoals de citaten ook laten zien, leest het verrassend makkelijk.

Doordat deze roman bestaat uit meerdere genres is het lastig om er een enigszins objectief oordeel over te geven. Ik vraag me bijvoorbeeld af of de poëzie echt nodig was, maar ik weet heel weinig van poëzie, de kans is groot dat ik driekwart van de poëzie in dit boek niet heb begrepen, dus ik kan daar eigenlijk niet over oordelen. Verhaaltechnisch is de roman redelijk voorspelbaar, maar het is niet het idee van de auteur om te verrassen. De opbouw is heel goed doordacht, de roman heeft een duidelijke boodschap over natuur en klimaat en filosofeert over de rol van mensen. Het is een goed en toegankelijk boek over een actueel thema en het blijft door het hoofd van de lezer spoken. Vooral dat laatste getuigt van goed schrijverschap. De meeste boeken die ik tot nu toe 4 sterren heb gegeven bezorgden me slapeloze nachten omdat ik móést doorlezen en dat had ik bij deze roman niet, die kon ik rustig even wegleggen.

Daarom geef ik het boek net iets minder: het rapportcijfer 7,5. Omgerekend zijn dat 3,75 sterren (dat kan hier niet, dus het worden er alsnog 4).