Toch wel een kanjer, die James Joyce

Jaren geleden las ik zwetend maar ook euforisch jubelend "Ulysses", het veeleisende maar ook prachtvolle experimentele meesterwerk van James Joyce. Ongeveer een jaar geleden las ik de voorloper daarvan, "Zelfportret van de kunstenaar als jonge man" (nieuwe vertaling van Henkes en Bindervoet), en ik was weer blij (zie recensie). Dus ik was heel benieuwd naar "Dublinezen", de nieuwe vertaling van "Dubliners" van wederom Henkes en Bindervoet. Dat boek las ik ooit in het Engels, nog voordat ik "Ulysses" in het Engels las, en ik vond het prachtig, maar ik herinnerde mij er verder niks van. Hoe zou de nieuwe kennismaking zijn via deze nieuwe vertaling? Nou, prima dus!

"Dublinezen", Joyce's debuut, is een verhalenbundel gevuld met scenes uit het Dublin van begin vorige eeuw. De verhalen hebben geen kop, staart en duidelijk middenstuk, en moeten het dus niet hebben van spanning, plot of intrige: het zijn allemaal sfeerbeelden vol treffende maar terloopse details, en alles wat de verhalen ons zeggen wordt gezegd tussen de regels door. En dat ook in een opmerkelijk karige en uitgebeende stijl, die enorm verrassend is voor iemand die het zo uitbundige en veelstemmige "Ulysses" kent. Dat Joyce niet alleen "Ulysses" maar ook het uitgebeende "Dublinezen" in huis had voedt dus mijn toch al grote bewondering voor de geniale Joyce. Bovendien past die karige stijl werkelijk enorm goed bij de ongelofelijk karige levens die Joyce beschrijft. Ongearticuleerde treurnis wordt gevat in ongearticuleerd treurige zinnen, levens die elke franje ontberen worden opgevoerd in franjeloze zinnen, momenten van snikkend maar ook half verdrongen verlangen worden voelbaar gemaakt met zinnen die alleen glimpjes van verlangen laten zien en meer niet. En op de een of andere manier vormt de bundel als geheel, ondanks de plotloosheid van elk verhaal, een hechte eenheid: elk verhaal is sterk als afzonderlijk sfeerbeeld, maar het geheel is meer dan de som der delen en dus nog sterker als sfeerbeeld. Dat sfeerbeeld is allesbehalve vrolijk: het staat stijf van verlamming, verloren of verdrongen illusies, vaag besefte gierende wanhoop, teleurstelling en onvermijdelijke versmoring van het leven in grauwheid en dood. Maar de stijl van Joyce is in zijn karigheid ongelofelijk raak en briljant, en dat is dan weer verzoenend, troostend, voor mij zelfs inspirerend. Want Joyce veroordeelt niet, lamenteert niet, oordeelt niet, klaagt niet aan: Joyce toont. En dat in een stijl die door zijn karigheid tot aandacht dwingt, aandacht voor karige levens die we normaal geen aandacht geven. Terwijl die karigheid (die teleurstelling, die wanhoop, die desillusie) toch ook de onze is, als het ons even tegenzit.

Kortom: ik ben blij met deze nieuwe vertaling van Joyce. Henkes en Bindervoet hebben nu zo'n beetje alles van Joyce vertaald, en dat geeft een feestelijk gevoel. Binnen nu en een paar jaar moet ik ook hun vertaling van "Ulysses" maar eens gaan proberen!