Prachtig nihilistisch boek

Louis Ferdinand Celine heeft met dit boek, "Reis naar het einde van de nacht" geprobeerd om de laagste morele waarden van de mens voor het voetlicht te brengen.
De hoofdpersoon, Ferdinand Bardamu, wordt opgenomen in het Franse leger in de eerste wereldoorlog en wordt daar geconfronteerd met de waanzinnige situatie dat het de bedoeling is om zoveel mogelijk Duitsers, aardige mensen die zijn vrienden zouden kunnen zijn, om het leven te brengen.
Zijn medemilitairen, veelal zijn meerderen, worden afgeschilderd als brute zwakkelingen, die als belangrijkste doel hebben om anderen te vernederen en onderschikt te maken aan hun willekeur. Geen fraai mensbeeld dus.
Zijn verdere avonturen behelzen de reis naar een Franse kolonie in Afrika. De daar beschreven situaties zijn dermate weerzinwekkend, dat dit in werkelijkheid onmogelijk zou zijn, maar daar vind je nu juist in dit werk van Céline zijn grote kracht. Namelijk het weerzinwekkende in de menselijke gedragingen tot in detail te beschrijven, maar door de mooie schrijstijl toch prettig leesbaar te maken.
Na de avonturen in Afrika komt Bardamu in de Verenigde Staten terecht met name in New York, de verticale stad. Hij ontmoet daar zijn "vriend" Robinson die hij al kende uit zijn vroegere tijd in Frankrijk en Afrika. Tijdens zijn korte verblijf in New York wordt uitvoerig beschreven hoe hij moeite moet doen om aan geld en onderdak te komen. Hij komt onder andere in Chicago in een autofabriek te werken.
Uiteindelijk komt Bardamu weer in Frankrijk terecht waar hij zijn studie medicijnen afmaakt en arts wordt in een voorstad van Parijs. De leugenachtigheid en slechtheid van zowel collega's als patiënten wordt hier ook weer uitvoerig beschreven.
Kortom:
Het morele kompas van de mens wordt door Ferdinand Bardamu als slecht, weerzinwekkend en als tot vernietiging gedoemd beschouwd. In alle 600 bladzijden van het boek wordt dit in een prachtige, goed leesbare stijl uit de doeken gedaan.
Niet in de vorm van psychologisch verklaarbare handelingen maar eenvoudigweg op de manier zoals hij het ziet.
De mens is tot niets goeds in staat, hij wil alleen maar bedriegen, vreten, drinken en neuken.
De mensen kiezen uiteindelijk, niet alleen voor anderen, maar ook voor zichzelf de weg naar de hel.
In prachtige taal en met behulp van gruwelijke omschrijvingen weet Bardamu zijn duistere overtuigingen naar voren te brengen.
Wat mij betreft is het boek vooral een avonturenroman, ingegeven door de vele onaangename siutuaties waarin de hoofdpersoon Bardamu verzeild raakt. Een enkele keer moest ik zelfs denken aan de avonturen van de Baron van Münchhausen.
Het boek is een fraai experiment over de mogelijkheid om een boeiend en qua stijl prachtig boek te schrijven omtrent de zwartste kenmerken van de menselijke soort. Dat het bewust een eenzijdige kijk is op het menselijke karakter doet in dit boek eigenlijk niet ter zake.
We weten gelukkig allemaal wel, dat het leven veel gevarieerder en genuanceerder in elkaar zit en dat het spectrum tussen meelevendheid (empathie) en misdadigheid een oneindig aantal nuances kent.

Een mooie zin vond ik op bladzijde 352: "Ik ben in Venetië geweest, de lucht die je daar inademt is van een grandioze dood".
Celine heeft kennelijk ook "Dood in Venetië " van Thomas Mann gelezen.
Leuk ook, maar dat is wel persoonlijk, dat op dezelfde bladzijde de Rue de Vaugirard genoemd wordt.
Dit is de langste straat van Parijs, waar ik zelf in 1969 twee weken gelogeerd heb, maar dat ter zijde.

Ten slotte wil ik nog mijn waardering noemen voor de vertaling door E.Y.Kummer uit 1968.