De macht van angst en chaos

In twee maanden tijd heb ik vier boeken van Krasznahorkai gelezen. Deze laatste - Baron Wenckheim keert terug - is misschien wel de beste, of de meest evenwichtige.
Er zitten veel herkenbare motieven in. Zoals steeds is er ook weer een Professor die een inzicht krijgt, een soort openbaring, dat eigenlijk alles wat hij eerder dacht en deed zo ongerijmd op niets gebaseerd was, dat hij zijn dagelijkse bezigheden vaarwel zegt, en als een soort zwerver of drop-out zich van de wereld afkeert. Daar begint het boek mee, en deze Professor komt vaker terug. Zijn lotgevallen met een quasi-fascistische bende zijn gewoonweg spannend. Het hele boek heeft wel wat slapstick-achtigs. Geen enkel personage lukt het echt om werkelijk tot leven te komen in een werkelijk Hongaars stadje, ze blijven een soort droomachtig karakter behouden. Maar niet de Professor is de hoofdpersoon, maar de baron, die zoals de kaft ook zegt naar zijn oude stad gaat waar hij is opgegroeid. En daar hartelijk wordt ontvangen omdat men op zijn geld uit is. De hele reis van de baron in de trein vanaf Wenen, de voorbereidingen in de stad, deze worden allemaal uitgebreid beschreven, waarbij ik soms het gevoel had dat de auteur het gewoonweg leuk vindt om weer een extra karakter met zn dromen en innerlijke overwegingen en uiterlijke dialoog neer te zetten, maar waarbij ik als lezer soms wel het gevoel had van, waarom en waarheen? Soms verlangde ik wel naar een duidelijker verhaallijn, die is er uiteindelijk ook wel, maar op een of andere manier lijkt zowel de auteur als de personages zich daar niet zo druk over te maken, en allemaal hun eigen gang proberen te gaan. Soms werd het daardoor soms wat saai, wat te uitvoerig, maar op andere momenten was zo'n gedetailleerd relaas weer heel mooi.

Ik houd zelf wat minder van dat soort gedetailleerde beschrijvingen van bijv zo'n treinreis, en sla meer aan op de waanzin van hoofdpersonages zoals van die Professor wanneer hij vlucht, maar natuurlijk vooral als beetje duidelijk wordt hoe hij zo is geworden. Net als in andere boeken van Krasznahorkai zijn die passages geniaal, maar een beetje te weinig. Maar goed, dat zijn misschien te filosofische passages om echt een boek mee vol te houden, en je moet er maar van houden. In Melancholie van het verzet zat dat meer, en was dat ook meer verweven met het hele verhaal. Daarom krijgt alleen dat boek een 5sterren. IN Baron gaat Krasznahorkai op een gegeven moment ook over the top daarmee. Er staat een traktaat in over Cantor, de oneindigheid en angst, dat alludeert aan een aantal filosofische gedachtegangen die weinig mensen kennen. Ikke wel, en ik kan wel zeggen dat wat Krasznahorkai daar ten berde brengt gewoonweg niet zo heel sterk is, bovenop wat al bekend is van Cantor en zijn werk en zijn tijd. De meerwaarde van filosofische romans boven 'echte filosofie' is dat de filosofie tot leven komt in een (weliswaar fictieve) wereld. Dat doet bijvoorbeeld Musil prachtig, en Krasznahorkai ook in Melancholie van het verzet. Hier in de Baron dus ook wel, behalve in dat soort van ingevoegde traktaat, dat gewoonweg een soort essay is - zogenaamd van de Professor - over Cantor, oneindigheid en angst. Helaas is het wat magertjes, en was het beter geweest als het in de handelingen en sfeer van het boek was opgenomen.
Een hele hoop gezeur van mij, maar los daarvan is het een superboek, met zo een vreemde, of eigenlijk bevreemdende stijl, steeds weer anders per karakter, maar alle heel herkenbaar qua auteur, die blijft boeien, en waardoor je door blijft lezen.