If I call it art, it will become art (Duchamp)

De weg naar dit boek was niet een rechte lijn. Het begon met het verschijnen van een uitgebreide biografie van Sylvia Plath. De beroemde dichter, getrouwd met Ted Hughes, ook een dichter, in een getroebleerd huwelijk. Over deze zelfde mensen is ook een boek geschreven door Janet Malcolm, een Amerikaanse auteur. En die blijkt ook een boek geschreven te hebben over fotografie met als titel: Diana & Nikon. Ondertitel: Essays on the aesthetic of photography. En dat is een andere interessant onderwerp wat ook mijn interesse heeft.

Intrigerende titel. Nikon, het iconische merk die prachtige camera’s maakt. Diana, godin van de jacht. Niet direct een voor de hand liggende combinatie.

Toen fotografie net was uitgevonden bootste men in eerste instantie de klassieke schilderijen na. Landschappen, gezelschappen, fruitschalen. Pas later ging de fotografie ‘eigen’ beelden creëren en composities volgen. Dat was een doorbraak.
Eén van de eerste foto’s laat een straat in Parijs zien. Een normaal zeer drukke straat. Door de enorm lange sluitertijden is er van het verkeer echter niets te zien. Een lege staat. Er is alleen 1 persoon te zien. Die zit op een trap. En moet er dus meer dan een uur hebben gezeten. Over de kunst van het weglaten gesproken.

Verder interessante noties. Heel scherpe foto’s van, met name details, zijn onmenselijk. Alleen katten en roofvogels hebben een gedetailleerd zicht. Wij niet. Dus foto’s met een soft-focus zijn meer passend.

Dit boek, eigenlijk een bundel artikelen in de New Yorker in de jaren zeventig, beschrijft de levens van voor mij onbekende, maar toen zeer bekende, fotografen. Zo is daar Edward Weston, Alfred Stieglitz, Irving Penn, Richard Avedon, en Diane Arbus.

Malcolm beschrijft dat fotografie als ‘kunst’ mid jaren 60 eigenlijk helemaal niet bestond. Fotografen deden portret- of reclame fotografie om in hun levensonderhoud te kunnen voorzien. Kunstfotografie was een hobby (lees: niet betaald) voor de vrije tijd. Alleen het Guggenheim museum had reeds vroeg een kleine sectie foto’s.

Eén van de artikelen heeft dezelfde titel als het boek Diana & Nikon. Diana blijkt te refereren aan een zeer goedkoop fototoestel met de naam Diana van de firma Great Wall Plastic Factory of Kowloon, Hong Kong. Eind jaren 50, begin jaren 60. De vraag in dit artikel is of met het beschikbaar komen van deze snapshot camera, waarmee iedereen foto’s kan maken, er nog ruimte is voor professionele fotografen. Waar het woord Nikon voor staat. Malcolm lijkt tot de conclusie te komen dat er in toenemende mate minder ruimte is voor grote fotografen. Zij wijst er op dat er reeds geruime tijd (sinds mid jaren 50) geen nieuwe fotografen zijn opgestaan. De Diana staat symbool voor de democratisering van het medium foto en de ondergang als kunstvorm. We schrijven mid jaren 70. De iPhone moet dan nog uitgevonden worden…… En hoe fout waren haar vooronderstellingen aangaande het einde van de beroemde fotografen. Ook nu, waar iedereen, maar dan ook echt iedereen foto’s neemt en zelfs direct on line kan publiceren, zijn er fotografen van naam en faam. Sterker nog het is b(l)oeiende tak van de kunst geworden.

Het Engels van het boek is gedateerd. Lastig leesbaar. Moeilijke zinnen. En niet eenvoudig om je aandacht er bij te houden. Als tijdsdocument erg interessant. Maar dat is het dan ook wel zo’n beetje.

Tot slot nog een bewaarcitaat over de essentie van hoe een fotograaf de mogelijkheid van een goede foto kan inschatten. ‘I photograph to find out what something will look like photographed’ zegt Gary Winogrand. Een US fotograaf. Dat is een mooie uitspraak.