Belofte niet waargemaakt

We moeten het even over Xi hebben is een boek van Michael Dillon, hoogleraar geschiedenis aan het King’s College in Londen. China ontwikkelt zich snel als een grote wereldmacht. Xi Jingpin is daar de leider van. En dat is de reden dat we het ‘even’ over hem moeten hebben. De ware persoon achter Xi Jinping zal onthuld worden, beloofd Dillon op de achterflap van dit niet al te omvangrijke boek.

Welnu. Deze belofte wordt niet ingelost. Het boek concludeert op meerdere plekken dat Xi een gesloten leven leidt. We weten nagenoeg niets van zijn privé leven. Ook de achtergrond van zijn publiek en politiek handelen heeft een groot gehalte speculatie. Te groot wat mij betreft. Het is zeer zeker een interessant boek. Zeker omdat er vele verhalen verteld worden over de drijfveren van China en haar kijk op de wereld. Maar we leren Xi zelf niet heel veel beter kennen. Dillon zelf merkt op op pagina 149: eigenlijk is het ‘alleen mogelijk hem te beoordelen aan de hand van zijn formele toespraken, artikelen en, als belangrijkste, zijn daden’. Een analyse van de buitenkant derhalve.

Wat leren we wel? Ten eerste over zijn verleden. Xi wordt geboren in 1953. Zijn vader, Xi Zhongxun, heeft hoge functies bekleedt in de Chinese overheid. Tot 1987. Daarna tijdens de Culturele Revolutie in ongenade gevallen en uit het publieke oog verdwenen. Overleden in 2002 (geboren overigens in 1913).

De jonge Xi krijgt functies in verschillende provincies van China. Shaanxi, Zhending in Hebei, en de stad Fujian wat zicht heeft op Taiwan, gelegen aan de andere kant van een zeer smalle strook zee. Daarna gaat hij naar Bejing waar verschillende functies volgen. Stap voor stap klimt hij op in de hiërarchie, tot hij in 2012 Hu Jintao opvolgt.
Het beeld wat uit deze carrière beschrijving overblijft is dat Xi een hardliner is. Hij lijkt intimidatie niet te schuwen waar het zijn tegenstanders betreft. Hij is mordicus tegen corruptie (lijkt mij een fijne eigenschap). Heeft in zijn eerste banen veel in zijn eigen land gereisd en contact gelegd met de ‘gewone man’. Heeft een hekel aan het bedrijfsleven en grootverdieners, met name in de hightech sector. Lijkt overtuigd van de leidende rol van China in de wereld. Duldt weinig tegenspraak. Introduceert als eerste na Mao weer elementen van persoonsverheerlijking. Is getrouwd met een ex-zangeres over wie bijna meer bekend is dan Xi zelf.

Uiteindelijk wordt Xi de hoogste leider in China. Hij verenigt drie belangrijke functies in zijn persoon: Secretaris Generaal van de Chinese Communistische partij van China (verreweg de meest belangrijke functie), Voorzitter van de Centrale Militaire Commissie, zeg maar Opperbevelhebber van de strijdkrachten (Xi heeft overigens nooit in het leger gediend), en President van de Volksrepubliek China (de meest symbolische van de drie). Het verenigen van deze drie functies is overigens niet uniek. Meerderen gingen hem voor.

Verreweg het meest interessant zijn de beschouwingen over de Chinese politiek. China heeft maar één partij die op het Volkscongres (205 leden) meestal unaniem stemmen voor besluiten. Maar dat is voor de bühne. Intern is de Chinese Communistische partij ook gewoon een partij met verschillende facties die er eigen meningen en opvattingen op na houden en die proberen te realiseren. Waar sprake is van discussie over de richting en strijd om de macht. Waar ook Xi gewoon steun nodig heeft om te overleven. En die steun is niet ongelimiteerd. Zo is zijn laatste ambtstermijn met maar vijf jaar verlengd in plaats van de door hem geëiste tien jaar (nadat Xi het overigens wel voor elkaar heeft gekregen om de maximale termijn van twee periodes om zeep te helpen - zijn huidige termijn zal eindigen in 2027). Ook dit één partijsysteem kent genuanceerde checks and balances.

Als gezegd wordt de belofte van het boek niet waargemaakt. Ik weet niet heel veel meer van Xi dan voor het lezen van dit boek. Er zijn een aantal goede analyses opgenomen daar waar het gaat over de Chinese politiek; Taiwan, Hongkong, de zijderoute, de relatie met Rusland en de genoemde observaties van de werking van de partij. Dat is interessant. Daar waar het gaat om Xi als persoon: dat blijft een black box.

Laatste punt. Ik heb nooit eerder iets gelezen van Michael Dillon. Maar of de man schrijft uitermate beroerd, of hij is slecht vertaald. Sommige zinnen lijken direct uit Google translate gekomen te zijn. En de tekst bevat hier en daar hinderlijke spelfouten of omissies van woorden.