Een roman gebaseerd op memoirs en dagboeken

Dit is fictie, een roman. Dat wil niet zeggen dat het bij elkaar verzonnen is. Auteur Sharon Cameron hoorde het verhaal deels op televisie, werd er door geboeid en ging op jacht. Dit mocht niet vergeten worden!

Haar boek is het resultaat van interviews, veel lezen en speurwerk. Het is gebaseerd op de memoires van Stefania Podgórska, die tijdens de Tweede Wereldoorlog een groep Joodse mensen verborg in haar kleine appartement in Polen. Stefania en haar jonge zusje Helena behoren tot een select groepje mensen die zijn onderscheiden door Yad Vashem. Hun verhaal is eind vorige eeuw verfilmd onder de titel "Hidden in Silence".

Zoals de schrijfster uitlegt: om dit fictieve verhaal rond het volwassen worden van Stefania en het helpen onderduiken van meer dan 10 Joodse kennissen te gieten in een roman, is er het een en ander aangepast. Zo heeft ze gebruik gemaakt van een gebeurtenis beschreven in het dagboek van de Poolse Anne Frank: Renia Spiegel. Dit is sinds vorig jaar beschikbaar in het Engels, uitgegeven door Penguin en moet ik absoluut nog een keer lezen.

Je komt het allemaal te weten in het laatste hoofdstuk dat géén fictie is. Hierin zijn foto's opgenomen van Stefania, Helena, Max en anderen. Cameron beschrijft daarin kort, hoe het de overlevenden is vergaan na de bevrijding van Polen. Als je nog steeds twijfelt: de nazaten hebben laten weten, dat zij vinden dat dit boek het dichts komt bij de ervaringen van Stefania in de periode 1939 - 1944.

Maar dat zijn de laatste paar bladzijden en niet het begin van deze roman. Het eerste hoofdstuk neemt je mee naar Przemysl in Polen, november 1942. Stefania wordt midden in de nacht wakker en hoort buiten haar slaapkamer iemand rondsluipen. Het land is bezet, Joden zijn samengedreven in het plaatselijke getto, vrienden blijken vijanden te zijn of nog erger: verraders. Moet ze opstaan en kijken wat er aan de hand is? Riskeert zij het de deur open doen?

In hoofdstuk twee leert de lezer via een terugblik de jonge Stefania kennen. Ze groeit op op een boerderij met heel veel broers en zusjes en heeft een hekel aan kippen. Een paar jaar later, gaan haar oudere zusters werken in de grote stad. Nog weer later, mag de twaalfjarige Stefania met haar moeder mee naar die grote stad, als verjaardagscadeau. De familie is namelijk arm.

Eenmaal in Przemysl, is Stefania helemaal weg van het leven in een grote stad. Uiteindelijk lukt het haar een paar jaar later met hulp van haar zussen te verhuizen naar Przemysl. Ze is ongeveer zestien jaar en krijgt haar eerste baantje bij de familie Diamant. Het leven lacht haar toe, tot de oorlog uitbreekt.

Het verhaal volgt grotendeels een chronologische lijn. Hoofdpersoon is natuurlijk Stefania en daarnaast haar jonge zusje Helena. De lezer maakt de groei en lessen mee van Stefania en ervaart praktisch alles vanuit haar standpunt. Zeker tegen het einde, volgen de ontwikkelingen snel op elkaar, loopt de spanning op en nemen gevaar en problemen alleen maar toe.

Toch ... Er haperde af en toe iets. Begin en einde slepen een lezer mee, maar daarnaast ... Sommige passages deden mij echt denken: plagiaat? Die vindt een lezer terug in andere boeken, films, documentaires. Staat tegenover, dat het verbergen van en leven als onderduiker niet verheerlijkt wordt. Het af en toe inlassen van Jiddisch of Pools doet gemaakt aan. Daarnaast is er een afstand tussen Stefania en de lezer. Jammer dat de echte Stefania haar memoires nooit zelf heeft uitgebracht.