Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Afrekening met het oorlogsverleden van familieleden

Kate 04 november 2019
Uwe Timm schrijft na overlijden van al zijn familieleden een relaas en stelt zich vragen: hoe hebben zij - en met hen vele Duitsers - zo kunnen handelen? Zijn vader diende in de Nazi luchtmacht. Zijn ongeveer 16 jaar oudere broer bij de Waffen SS.

Timm gebruikt brieven en een illegaal bijgehouden dagboek van zijn broer om een en ander aan de kaak te stellen, te verwerken, stelling te nemen. Zoals sommigen reeds schreven: een grandioos boek dat diepe indruk maakt en veel stof tot nadenken oplevert.

Neem bijvoorbeeld wat Timm beschrijft over hoe al die machtige soldaten en volwassenen opeens klein worden, als ze verslagen zijn en te maken krijgen met het Amerikaanse leger en een bezetting. Hij observeert dit als kind, dat door de Amerikaanse militairen iets anders wordt behandeld. Het maakt indruk en is aanleiding voor een andere opmerking van de schrijver.

In de voormalige DDR is de ultra-rechtse aanhang veel groter dan in het voormalige West Duitsland. Hoe komt dit? Heeft het te maken met het feit dat de Communisten anders met voormalig Nazis en hun aanhang omgingen dan Amerikanen en Engelsen?

De eerste paar bladzijden vraagt Timm zich nog af: hoe konden mijn ouders en mijn broer? Wie was die oudere broer, met wie ik altijd vergeleken werd, die tijdens de oorlog overleed? Waarom nam hij dienst, in hoeverre was hij betrokken bij oorlogsmisdaden? En hoe zit dat met mijn vader en mijn zus die verloofd was met Duitse militairen.

Uiteindelijk denkt Timm dat het deels wegkijken en ontkennen is geweest. Geen vragen stellen of niets durven vragen onder een dictatuur.; naast natuurlijk de verheerlijking van verkeerde dingen. Want dat ontdekt hij ook: er waren soldaten die weigerden burgers dood te schieten en daarvoor niet werden bestraft - helemaal niet. Dus waarom deden er zoveel en mogelijk zijn broer, wel zo makkelijk mee? Was het druk van de vader, of speelde er andere zaken mee?

Ondertussen komen er meer zaken aan de orde, waaronder het huwelijk van de ouders en de houding van hun familie. Hoe de ouders zijn opgegroeid en of dit invloed heeft gehad op hun huwelijk. De plaats van de zus, de oudste van de drie kinderen, in dit gezin. De plek van Uwe Timm zelf, in dit gezin. Hoe het gezin na de dood van de broer, de problemen met de zaak en later de vader, toch voor elkaar zorgde.

Zoals sommige Duitse recensenten opmerkten, toen het boek voor het eerst verscheen: een zeldzame familie-geschiedenis, een klassieker in het genre. Een verhaal zoals het nog nooit is verteld. Jongeren zouden het moeten lezen om er van te leren; ouderen om de herinneringen niet te laten vervagen en iedereen, omdat het uitstekende literatuur is. Uiteraard: een aanrader.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Kate