Boeiend, maar te weinig thrillerkenmerken

Toen Anya Niewierra twaalf jaar oud was, vroeg een leraar haar waar haar achternaam vandaan kwam. Het antwoord hierop moest ze destijds schuldig blijven, maar zette haar toen wel aan het denken. Ze deed navraag bij haar vader, kreeg antwoorden en liet het deze niet los. Ongeveer vijftig jaar later ging ze er toch mee aan de slag en schreef ze De nomade (2024), waarin de zoektocht naar je eigen identiteit centraal staat. Verder ligt een waar gebeurd voorval in 2021 ten grondslag aan de gebeurtenissen in het voor het overige fictieve verhaal.

Journalist en documentairemaker Olga Liebke weet niet beter dan dat haar moeder één dag na haar geboorte, bijna veertig jaar geleden, is overleden. Haar vader, met wie ze een goede band heeft, is inmiddels een oude man en dementerend. Regelmatig laat hij het een en ander los over zijn verleden en wat hij dan vertelt, komt niet overeen met wat Olga zich daarvan herinnert. Ze twijfelt hierdoor steeds meer over haar achtergrond en als ze documentatie vindt die naar de voormalige Sovjet-Unie verwijzen, wil ze meer over haar afkomst te weten komen.

Op de achtergrond speelt het voormalige Oostblok een belangrijke rol van betekenis bij veel gebeurtenissen in het heden en daarom laat de auteur zien hoe de omstandigheden en sfeer van destijds geweest zijn. Beide worden goed weergegeven en de lezer kan zich uitstekend voorstellen hoe het leven onder een alles controlerende dictatuur moet zijn geweest. Wantrouwen, angst en gedwee doen wat opgedragen wordt. Het zijn maar drie voorbeelden, maar hieruit valt wel op te maken hoe het leven er voor de bevolking was. Niets van dit alles is verzonnen, want Niewierra heeft, zo blijkt ook uit de achter in het boek opgenomen verantwoording, gedegen en uitvoerig onderzoek gedaan. Omdat de het meeste op waargebeurde feiten gebaseerd is, komt het verhaal derhalve bijzonder realistisch over. Ook de situatie van Olga is niet ondenkbeeldig, want die zal zich ongetwijfeld meer hebben voorgedaan.

Het leeuwendeel van de plot draait om Olga’s zoektocht naar haar verborgen verleden en bijgevolg daarvan heeft het boek vooral de kenmerken van een roman. De lezer wordt daarom wel nieuwsgierig naar de ware achtergrond van de journalist, maar veel spanning levert dit vooralsnog niet op. Pas in de laatste fase, wanneer het voor haar behoorlijk gevaarlijk wordt, doen zich diverse spannende momenten voor en word je zo nu en dan op het verkeerde been gezet. Je weet dan evenmin wie je wel en niet kunt vertrouwen, dus het zaadje van de twijfel wordt ook nog eens geplant. Uiteindelijk zit alles net even iets anders in elkaar dan je regelmatig vermoedt, ondanks dat je enkele dingen kort van tevoren wel ziet aankomen.

De onderwerpen die Niewierra in het verhaal verwerkt heeft, zijn over het algemeen niet de meest vrolijke, maar aan de manier van schrijven is dit niet te merken. Die is namelijk onveranderd vlot, toegankelijk, natuurgetrouw en uitermate beeldend. Incidenteel zijn er enkele aandoenlijke en/of aangrijpende scènes, die voornamelijk te maken hebben met Olga’s dementerende vader. Je kunt je dan enigszins voorstellen hoe hij en zijn dochter zich moeten voelen. Dankzij de geschiedkundige feiten, die overigens vakkundig fictief gemaakt zijn, is het boek tevens leerzaam, want je komt iets meer te weten over relatief onbekendere landen als Belarus en Litouwen.

Hoewel De nomade van begin tot eind boeit en erg goed is opgebouwd, blijven de thrilleraspecten lichtelijk achter, ondanks dat de spanningsboog stukje bij beetje iets strakker wordt aangespannen. De ontknoping, waarin een interessante onthulling, maakt de plot helemaal af en laat de lezer met een bevredigend gevoel achter.