Indringende, persoonlijke en boeiende levensgeschiedenis

Journalist Dexter Ford is een van de klanten van optometrist Henry Oster en terwijl hij zich op een dag nieuwe contactlenzen liet aanmeten, zag hij dat op de linkeronderarm van laatstgenoemde een slordige en inmiddels verbleekte tatoeage is aangebracht: B7648. Hij vroeg hoe hij daaraan kwam, waarna de paramedicus hem vervolgens vertelde wat de reden van deze inscriptie was. Dit verhaal is te lezen in het in 2023 uitgebrachte boek De staljongen van Auschwitz.

De biografie begint in 1933, Heinz Adolf Oster is dan vijf jaar oud, en Adolf Hitler komt aan de macht. Aanvankelijk lijkt er, ondanks diverse dreigende situaties, nog niet veel aan de hand te zijn, maar aan het eind van 1941 – de oorlog is dan al een tijd bezig – worden hij en zijn moeder tegelijk met iets meer dan tweeduizend andere joden door de Gestapo opgepakt en gedeporteerd. Uiteindelijk komt Oster, hij wordt gescheiden van zijn moeder, in Auschwitz terecht waar hij als staljongen tewerkgesteld wordt. In dit concentratiekamp wordt hij geconfronteerd met de meest schrikbarende taferelen en moet hij onder erbarmelijke omstandigheden zien te overleven.

Het verhaal van Oster verloopt zo goed als chronologisch en geeft een helder en duidelijk beeld van hoe het voor joden ruim voor, tijdens, maar ook na de oorlog is geweest. Natuurlijk gaat het in dit geval vooral om zijn persoonlijke ervaringen, maar die zullen voor anderen over het algemeen niet veel anders zijn geweest. Uit zijn relaas komt bijzonder goed naar voren hoe verschrikkelijk het allemaal was en hoe meedogenloos de Duitsers, met name de nazi’s en de SS’ers, waren. Soms rijzen je de haren te berge als je leest over hun onmenselijke (wan)daden. Dit geldt niet alleen voor die in de diverse kampen, maar ook die in het Poolse getto, waar Oster en zijn ouders verplicht moesten wonen.

Natuurlijk zijn er al veel verhalen over de Tweede Wereldoorlog geschreven en gepubliceerd en als je die leest, merk je dat ze toch van elkaar verschillen, ondanks het overkoepelende thema. Net zoals talloze anderen hebben gedaan, vertelt Oster zijn herinneringen vanuit zijn eigen perspectief en dat is natuurlijk volkomen terecht en vanzelfsprekend. Zijn relaas is daarom honderd procent persoonlijk en daardoor is het in feite een ooggetuigenverslag, en zonder meer eentje die indruk maakt. Het is knap dat hij alle details uit zijn vroege jeugd nog feilloos naar voren kan brengen. Hierdoor krijg je een globale indruk hoe hij als jongetje was en hoe hij toen tegen diverse dingen aankeek.

Uit het relaas blijkt eveneens dat Oster diverse keren erg veel geluk heeft gehad, want hij heeft de Duitse geboden regelmatig overschreden en daardoor risico’s genomen. Als hij gesnapt was, had hij niets kunnen navertellen, dus wellicht waakte er een beschermengel over hem. Tijdens het lezen leef je in ieder geval continu met hem mee, ondanks dat je eigenlijk wel weet dat hij het gered heeft. Waar je dan benieuwd naar bent, is hoe hij het ervan af zal brengen. Dit levert allerlei aangrijpende en heftige momenten op en soms is er zelfs sprake van wat spanning. Het gevoel dat hij heeft gehad, komt zonder meer goed over en daarvan kun je je alles voorstellen.

De staljongen van Auschwitz is al met al een indringend, persoonlijk en boeiend verhaal van een van de weinige Keulse joden die de concentratiekampen levend heeft kunnen verlaten. Het is tevens een geschiedenis die niet vergeten mag worden, hierover heeft Oster het zelf ook nog, opdat herhaling uitblijft.