Houdt je van begin tot eind bezig

Begin januari 2024 verscheen Een soort eelt, de debuutroman van theatermaker en schrijver Rinske Bouwman. Het boek werd meteen overladen met lovende kritieken en stond in dat jaar tevens op de shortlist voor de Anton Wachterprijs, een tweejaarlijkse prijs voor het beste schrijversdebuut. In haar werk, en dat gaat ook op voor het boek, is rouw over het algemeen het hoofdthema.

Sarlag is een jonge zesentwintig jarige vrouw die in Nederland geboren is, maar in Mongolië opgegroeid. Na een dramatisch voorval in haar familie besluit ze op een dag om voor haar studie naar Utrecht te vertrekken. Ze komt echter in een supermarkt terecht waar ze op de koel-vriesafdeling gaat werken. Om de tijd daar te verdrijven, maar ook om haar gedachten te ordenen, creëert ze van half-ontdooide diepvriesproducten allerlei figuurtjes.

Door het ongewone perspectief in de proloog vraagt de lezer zich af in welke richting de rest van het verhaal zich zal bewegen. Hij wordt in deze inleiding dus enigszins nieuwsgierig gemaakt. In de rest van de plot is dit eigenlijk niet anders, want protagonist Sarlag – een naam die bijzonder toepasselijk gekozen is – zorgt voor vraagtekens, maar is tegelijkertijd dermate intrigerend dat je wilt weten hoe ze in elkaar steekt, waarom ze zich gedraagt zoals ze doet en wat zich in haar verleden allemaal heeft afgespeeld. De auteur licht hierover stukje bij beetje steeds meer op, met name door de diverse flashbacks die meer inzicht geven in haar leven in Mongolië. Hierdoor kom je niet alleen te weten hoe ze daar opgroeide en wat ze er deed, maar ook hoe haar verstandhouding met haar familie en haar favoriete jak was.

Vanaf het allereerste moment heb je de indruk dat Sarlag niet weet wat ze met haar tijd aan moet. Ze verliest zichzelf in haar – soms filosofische – gedachten, doet allerlei dingen die een ‘normaal’ mens niet zou doen en lijkt regelmatig in haar eigen (fantasie)wereld te leven. De buitenwereld merkt hier echter niet zo heel erg veel van, want voor hen vertoont ze over het algemeen het gangbaar gewenste gedrag. Lange tijd is niet duidelijk waarom ze zich zo in zichzelf keert, maar ongeveer halverwege de plot vindt een voorval plaats wat daar de oorzaak van is en de impact die dit op Sarlag en haar familie heeft, is behoorlijk groot en ieder van hen gaat daar op zijn of haar eigen manier mee om. Je krijgt de indruk dat een verwijdering plaatsvindt, iets dat in soortgelijke omstandigheden in werkelijk ook geregeld voorkomt.

Bouwman heeft een ingetogen, maar zeer beeldende en invoelende schrijfstijl en dikwijls maakt ze gebruik van mooie zinnen en vergelijkingen. Een goed voorbeeld daarvan kondigt zich al erg snel aan: ‘Ze zullen wel altijd dorst hebben van het zoute traanvocht waarin ze wonen. Ze zijn drenkeling op zee en zijn irissen zijn zinkgaten waar waarschijnlijk zeemonsters wonen.’ Opvallend is dat het aantal dialogen erg beperkt is en als ze er zijn, zijn ze kort en bondig. Een hoog tempo heeft het verhaal niet, maar omdat het continu fascineert, is dit ook helemaal niet nodig. De bizarre wending die het bestaan van Sarlag op een bepaald ogenblik aanneemt, is zowel een merkwaardige als boeiende.

Een soort eelt – een titel die voor meerderlei uitleg vatbaar is – houdt de lezer van begin tot eind bezig en laat zien dat iedereen anders met verdriet omgaat. Eén ding wordt aan het eind wel helder: het is goed om erover te praten, maar ook dat stilzwijgen uit schuldgevoel niet de juiste uiting van emotie is.